کانی (از یک واژه فارسی به نام کان گرفته شده که در عربی معدن نام دارد)، ماده‌ای طبیعی و جامدی است که ترکیب شیمیایی نسبتاً ثابتی دارند و در ترکیب سنگ‌های پوسته زمین یافت می‌شود و دارای فرمول شیمیایی و ساختمان اتمی مشخص است و در صنایع مختلف مانند خمیردندان‌سازی، ساعت‌سازی و… کاربرد دارد. به زبان ساده اگر بخواهیم کانی را از نگاه شیمی و زمین‌شناسی به‌طور همزمان نگاه کنیم، به این نتیجه خواهیم رسید که تعریف از کانی همانند تعریف همزمان از عنصر و مولکول است، با این تفاوت که کانی نه می‌تواند همیشه از یک عنصر تشکیل شده باشد و نه تعریف مولکول را به‌طور کامل بتواند داشته باشد؛ بلکه کانی کوچک‌ترین جز از یک ماده معدنی هست که به سبب ویژگی‌های منحصر بفردی (منظور ساختار اتمی و نوع ترکیب مولکولی یا شیمیایی) که دارد، باعث متفاوت بودن آن ماده معدنی از دیگر مواد معدنی خواهد شد. به‌طور مثال، اگر خاک رس رادرنظر بگیریم کانی‌های تشکیل دهنده آن (کائولینت، مونت موریلونیت، ایلیت) باعث شده‌است که رس دارای ویژگی منحصر به فردی باشد که از آن به عنوان رس تلقی شود؛ یعنی اگر از دیگر کانی‌ها در اندازه رس استفاده کنیم (مانند خاک سنگی که به سبب تراش کاری و صیقل دادن سنگ در حد میکرون از دستگاه برش کاری ریخته می‌شود)، هرگز ویژگی کانی رس را آن کانی نخواهد داشت؛ زیرا کانی رس دارای آرایش اتمی و ترکیب شیمیای منحصر به خود است که از آن در علم زمین‌شناسی به عنوان کانی یاد می‌شود.

برخی کانی‌ها از یک عنصر خالص و بسیاری از آن‌ها از دو یا چند عنصر درست شده‌اند. واژه کانی از واژه فارسی کان گرفته شده‌است که به آن سنگ معدن نیز گفته می‌شود؛ بنابراین، کانی به ماده‌ای گفته می‌شود که به‌طور طبیعی از معدن (کان) به دست می‌آید و معدن بخشی از پوسته زمین است که در آن به اندازه چشم‌گیری کانی یافت می‌شود. موادی مانند شیشه، چینی، آلیاژهای گوناگون که انسان آن‌ها را ساخته‌است و موادی مانند مروارید، صدف، استخوان، عاج و بسیاری دیگر که جان‌داران می‌سازند، کانی نیستند.

تنها استثناء از این تعریف گرافیت و زغال سنگ است که در حقیقت منبعی آلی دارند ولی در مسیر تکامل خود دستخوش تغییرات بسیار شده‌اند و در حقیقت به‌طور مستقیم ریشهٔ آلی ندارند.

مسئلهٔ دیگر یخ است که بیشتر زمین‌شناسان طبق تعریف، آن را کانی می‌دانند. نفت را نیز گروهی از زمین‌شناسان کانی می‌دانند.

فهرست مطالب:

ویژگیهای نوری

رنگ کانی ها

شدت بازتابش

عوامل موثر بر شدت بازتابش

تخمین کیفی شدت بازتابش

مرتب کردن کانیهای موجود در یک مقطع به‌ ترتیب افزایش شدت بازتابش آنها

اندازه‌ گیری کمّی شدت بازتابش

آرایش عمومی اجزاء اصلی میکروسکوپ برای نورسنجی میکروسکوپی

استانداردها

روش کار

خطاها

چند‌رنگی بازتابی و بازتابش مضاعف

همسانگردی و ناهمسانگردی

بازتابش داخلی

سختی صیقلی

خط نوری کالب

سختی خراشیدگی

سختی فرو رفته کردن میکروسکوپی

انواع شکستگی ها

ویژگیهای ساختمانی و مورفولوژیکی

شکل بلور

اشکال عمومی متداول در کانه‌ ها و نمونه‌ های شاخص آنها

رخ

جداشدگی

ماکل

منطقه بندی

میانبارها و درهمرشیها

روشهای پیشرفته شناسایی کانه‌ ها

روش پراش پودری پرتو ایکس

طیف پرتو ایکس

پراش پرتو ایکس

معادله براگ

عکسبرداری پودری پرتو ایکس

پراش ‌سنج پودری پرتو ایکس

روش تجزیه ریزکاو الکترونی

میکروسکوپ الکترونی روبشی

میکروسکوپ الکترونی تراگسیل

روشهای ریز باریکه ‌ای تجزیه

و…