در جوامع انسانی، خانواده به گروهی از افراد گفته می‌شود که با یکدیگر از طریق هم‌خونی، تمایل سببی، یا مکان زندگی مشترک وابستگی دارند. خانواده در بیشتر جوامع، نهاد اصلی جامعه‌پذیری کودکان است. سازمان ملل متحد (۱۹۹۴) نیز در آمار جمعیتی خود، خانواده را چنین تعریف می‌کند:«خانواده یا خانوار به گروه دو یا چند نفره‌ای اطلاق می‌شود که با هم زندگی می‌کنند؛ درآمد مشترک برای غذا و دیگر ضروریات زندگی دارند و از طریق خون، فرزندخواندگی یا ازدواج، با هم نسبت دارند. در یک خانواده ممکن است یک یا چند خانواده زندگی کنند، تمام خانوارها، هم خانواده نیستند.» انسان شناسان به‌طور کلی نهاد خانواده را این‌طور طبقه‌بندی می‌کنند: مادرتباری (مادر و فرزندان او)، زناشویی (زن و شوهر، و فرزندان؛ که خانواده هسته‌ای نیز خوانده می‌شود)، و خانواده گسترده (consanguinal) یا هم‌خونی که در آن پدر و مادر و فرزندان با دیگران مثلاً خویشاوندان در مکان مشترکی زندگی می‌کنند. همچنین در برخی جوامع مفاهیم دیگری از خانواده وجود دارد که روابط سنتی خانواده را کنار گذاشته‌اند. خانواده به عنوان یک واحد اجتماعیِ جامعه پذیری، در جامعه‌شناسی خانواده مورد بررسی قرار می‌گیرد. تبارشناسی رشته‌ای است که دودمان‌های خانوادگی را در تاریخ مطالعه می‌کند. همچنین اقتصاد خانواده در علم اقتصاد بررسی می‌شود. اهداف خانواده و اقتضای تأسیس آن ایجاب می‌کند که بانیان آن یعنی زن و شوهر، در تحکیم و پایداری این بنا، نهایت سعی خود را بکنند و با همان انگیزه که بر تشکیل آن اقدام کردند، بر دوام آن اصرار ورزند تا وحدت و پویایی این نهاد مقدس تا پایان حفظ شود. در خانواده نقش‌های مختلفی وجود دارد که هر کدام با توجه به ویژگیشان توسط یک یا چند نفر از اعضای خانواده انجام می‌شوند. به عنوان مثال وظیفه امرار معاش خانواده بر عهده پدر خانواده می‌باشد. یکی از وظایف بسیار مهم در خانواده تربیت فرزند است که به عهده پدر و مادر می‌باشد; ولی به خاطر ارتباط بیشتر مادر با فرزند تأثیر بیشتر از طرف مادر بر فرزند صورت می‌پذیرد.

 

 

فهرست مطالب:

تعریف خانواده

مراحل مطالعات خانواده

مهمترین ملاکها در تعریف خانواده

خانواده در مفهوم وسیع

خانواده در مفهوم محدود

تعریف نهایی خانواده

علتهای تشکیل خانواده

خانوار

انواع خانوار

کلان

مهمترین ویژگی های کلان

نظریه های تکوین و تحول خانواده

مکاتب تحول خانواده

مکتب تکامل گرایی

مراحل تکامل آراء تکامل گرایان

مکتب پراک گرایی

شاخه های مکتب پراک گرایی

مکتب کارکرد گرایی

مکتب ساخت گرایی

ساخت اجتماعی

مکتب فرهنگ گرایی

معیارهای طبقه بندی خانواده

دو نوع مطالعه خانواده

بعد خانواده

مهمترین عوامل مؤثر در کاهش بعد خانواده

نام خانوادگی

محل سکونت

شیوه معیشت

ویژگیهای مهم خانواده های شهری

ویژگیهای مهم خانواده های روستایی

ویژگیهای مهم خانواده های عشایری

انواع نظامها بر اساس اقتدار درون خانواده

دلایل انتقال قدرت به مردان

ساخت خانواده

انواع خانواده با توجه به ملاک ساخت

روابط درون خانواده

ویژگیها و تفاوتهای انواع جامعه

ویژگیهای روابط خانوادگی در حوزه های مختلف

کارکردهای خانواده

تغییر در وظایف خانواده

کارکردهای خانواده در جوامع سنتی از نظر مرداک

کارکردهای خانواده سنتی

کارکردهای خانواده معاصر

تحولات کشورهای صنعتی از نظر کارکرد خانواده

کارکردهای خانواده جدید از نظر روز هام لی

وظایف خانواده معاصر

تنظیم خانواده و تحدید موالید

اهداف کلی تنظیم خانواده

سیاست تنظیم خانواده

هدفها و دلایل برنامه های تنظیم خانواده درسطح خانواده

اهداف و دلایل تنظیم خانواده در سطح جامعه

تفاوت کاربرد تحدید جمعیت و تنظیم جمعیت

دلایل هواداران تحدید جمعیت

برخی علت های اصلی عقب افتادگی کشورهای جهان سوم

مالتوزیانیسم

اصول اساسی فرضیه مالتوس

هواداران مالتوزیانیسم نو با طرح کردن

دلیل مطرح شدن مالتوزیانیسم نو در قرن بیست

و…