طبقه‌بندی علمی جانداران برای این‌که کار بررسی جانداران، اعم از جانوران و گیاهان، ساده‌تر شود، آن‌ها را رده‌بندی یا طبقه‌بندی می‌کنند. در طبقه‌بندیزیست‌شناختی، هر جانداری در جایگاه ویژه‌ای از نظر دسته‌بندی قرار می‌گیرد. به هر سطح از دسته‌بندی، یک آرایه (Taxon) گفته می‌شود. طبقه‌بندی علمی جانداران درواقع زیرمجموعه‌ای از دانش آرایه‌شناسی زیستی یا آرایه‌شناسی (تاکسونومیِ) آلفا (Alpha Taxonomy) است.

«طبقه‌بندی علمی جانداران» شکلی از آرایه‌شناسی علمی است که باید آن را از طبقه‌بندی جانداران از سوی مردم عادی، که بنیان علمی ندارند، بازشناخت. گرچه گاه اصطلاحات سامانه‌شناسی، آرایه‌شناسی و طبقه‌بندی علمی را به‌طور مترادف با هم به‌کار برده می‌شوند و ممکن است برخی آن‌ها را با هم اشتباه بگیرند، ولی هریک تعریف و مرز و محدودهٔ کاریِ مربوط به خود را دارند. آرایه‌شناسی به توصیف، شناخت، طبقه‌بندی و نام‌گذاری جانداران (ارگانیسم‌ها)، چه موجود و چه منقرض، گفته می‌شود در حالی که طبقه‌بندی علمی تنها بر بخشی از این دامنه یعنی همان گذاردن جانداران در گروه‌هایی که ارتباط بین آن‌ها را بنمایاند، می‌پردازد.

با توجه به این‌که ارتباط میان یک جاندار با دیگر موجودات زنده را می‌توان بدون آن‌که اول چنان‌که باید و شاید مورد مطالعه و بررسی دقیق وریزبینانه قرار داده شود، فهمید، طبقه‌بندی علمی یاری بزرگی در ثبت و گزارش اطلاعات، هم به دیگر دانشمندان و هم به مردم عادی می‌رساند و در واقع گام آغازینی برای ادامهٔ بررسی‌های آرایه‌شناختی به شمار می‌رود. تبارشناسی تبارزایش نیز هرچند در عمل کل حوزهٔ کاری «آرایه‌شناسی» را دربرمی‌گیرد ولی هدف اصلیش پی بردن به چگونگی خویشی‌ها و نسبت‌های جانداران در طول زمان است.

«طبقه‌بندی علمی» نوین ریشه در کارهای کارل لینه، که جانداران را بر طبق مشخصه‌های همسان جسمی گروه‌بندی می‌کرد، دارد. البته پس از وی، این گروه‌بندی‌ها برای سازگاری هر چه بیشتر با «اصل نسب مشترک» داروینی مورد بازبینی قرار گرفته‌اند.

دو سال پس از مرگ طبیعت‌گرای انگلیسی جان رِی، کارلوس لینه زاده شد. او در اثر سترگش، سامانه طبیعت (کتاب) (چاپ نخست در ۱۷۳۵ (میلادی)) که در طول عمر خود وی به ویرایش دوازدهم هم رسید، طبیعت را به سه فرمانرو تقسیم کرد: معدن، گیاه، جانور. لینه پنج رتبه یا طبقه را به کار بست: رده (class)، راسته (order)، سرده (genus)، گونه(species) و جوره (variety). 
لینه بیشتر به‌دلیل معرفی روشی که هنوز برای فرمول‌بندی نام علمی هر گونهٔ زیستی به‌کار می‌رود، شناخته می‌شود.

طبقه‌های آرایه‌شناختی

در رده‌بندی جانداران هشت طبقهٔ اصلی وجود دارد که از بزرگ به کوچک به این صورت هستند:

• Domain: حوزه
• Kingdom: فرمانرو (سلسله)
• Division: دسته (در مورد گیاهان)، شاخه: Phylum (در مورد جانورها)
• Class: رده
• Order: راسته
• Family: خانواده (با کاربردی عمومیتر)، تیره (بیشتر در مورد گیاهان و پرندگان)
• Genus: سرده (جنس)
• Species: گونه

طبقه‌ها (رتبه‌ها) ی گیاه‌شناسی و جانورشناسی گاه اندکی متفاوتند.

 

فهرست مطالب:

جانوران تک سلولی ـ شاخه پروتوزوآ

برخی صفات کلی و مهم تک یاخته ‌ایها

شاخه سارکوماستیگوفورا

شاخه آپی کمپلکسا

زیر ردۀ کوکسیدیا

شاخه مژه ‌داران یا سیلیوفورا

منشأ تشکیل پرسلولیها

شاخه روزنه‌ داران: اسفنجها

صفات کلی و مهم اسفنجها

شکل و عمل

انواع کانالها در اسفنجها

شاخۀ مرجانها یا نیداریا یا سلانتره‌ ها

صفات مهم مرجانها

پلی مورفیسم در مرجانها

نماتوسیست، اندامک نیش زننده

شبکه عصبی

ردۀ هیدروزوآ

دیوارۀ بدن

کلنیهای هیدروئیدی

ردۀ سیفوزوآ

تپه‌ های مرجانی

شاخه کرمهای پهن

ردۀ توربلاریا

شکل و حرکت

تغذیه و هضم

دفع و تنظیم اسمزی

تنفس

سیستم عصبی

اندامهای حسی

تولید مثل و ترمیم

ردۀ مونوژن‌آ

ردۀ ترماتدها

زیر ردۀ دی‌ژن‌آ

شیستوزوماها، کرمهای خونی

ردۀ سستودها

جانوران دارای سلوم کاذب

شاخه روتیفرا

کرمهای گرد

آسکاریدها

استرونژیلیدها

شاخه نرم‌تنان

محور سری ـ پایی

قوز احشایی، جبه و حفرۀ جبه ‌ای

ردۀ کودوفووتا

ردۀ سولنگاسترس

ردۀ مونوپلاکوفورا

ردۀ پلی ‌پلاکوفورا

کیتونها

ردۀ اسکافوپودا

ردۀ شکم پایان

ردۀ دوکفه ‌ایها

سرپایان

کرمهای حلقوی

ردۀ پُرتاران

رده کم تاران

ردۀ زالوها

شاخه بندپایان

زیر شاخه کلیسرداران

راسته عقربها

کنه ‌ها و مایتها، راسته آکاری

زیرشاخه سخت ‌پوستان

مهمترین رده‌ های سخت‌ پوستان

ردۀ برانکیوپودها

ردۀ پاروپایان

ردۀ سخت ‌پوستان عالی

ردۀ حشرات

شاخه خارپوستان

ستاره‌ های شکننده، زیر ردۀ مارسانان

ردۀ خارداران

ردۀ خیارسانان

ردۀ لاله ‌وشان

طنابداران

نوتوکورد

زیرشاخه اوروکوداتا

زیر شاخه سفالوکورداتا

زیر شاخه مهره ‌داران

ماهیان بدن آرواره ـ فوق ردۀ آگناتا

هگ فیشها

و…