نَرم‌تَنان (به انگلیسی: mollusca)دومین شاخه بزرگ از سلسلهٔ جانوران هستند. جانوران این شاخه دارای ریخت‌شناسی بسیار متنوع هستند و اعضای آن ساختار دهانی کیتینی به نام سوهانک دارند و تقارن دوطرفی و بندبند بودن بدنشان به‌طور کامل یا تقریباً از بین رفته‌است؛ بدن آن‌ها دارای پوسته‌ای صدفی است که از ترشحات جُبه به وجود آمده‌است. فرهنگستان زبان فارسی در مصوبات تازه خود برای شاخه‌های جانداران پسوند «-تباران» را در نظر گرفته و بنا بر این شیوه بندپایان را «نرم‌تن‌تباران» نیز نامیده‌است.

شاخه نرم‌تنان شاخه‌ای پرتنوع و موفق است و شامل جانورانی چون هشت‌پا، حلزونها و ماهی‌های مرکب می‌شود. نرم‌تنان از سده‌ها پیش برای انسان از نظر مواد خوراکی و تجارتمروارید اهمیت داشته‌اند. نیش برخی از نرم‌تنان ازجمله هشت‌پای حلقه‌آبی می‌تواند کشنده باشد.

نرم‌تنان سر و پا و آب‌ششهای مجزا دارند و به این خاطر از شاخه کرم‌های حلقوی پیشرفته‌ترند. بدن نرم‌تنان به به بخش‌های اصلی سر، پا، توده احشایی و جُبّه تقسیم می‌شود. جبه آن‌ها موادی را ترشح می‌کند که تشکیل صدفی آهکی می‌دهد. هر چه صدف بزرگ‌تر و سنگین‌تر باشد حرکت جانور کندتر است. بیشتر نرم‌تنان زبانی دندانه‌دار دارند که سوهانک نامیده می‌شود.

شاخه نرم‌تنان دارای هفت رده است که بیشتر آن‌ها در آب زندگی می‌کنند. این رده‌ها عبارتند از شکم‌پایان، سرپایان، ناوپایان، سپرپایان، دوکفه‌ای‌ها، گهواره‌های دریایی، بی‌لاکه‌ای‌ها،تک‌لاکه‌ای‌ها و چندلاکه‌ای‌ها.

از این هفت رده، تنها دو رده شکم‌پایان و دوکفه‌ای‌ها جانوران خشکی‌زی دارند.

هرچند نرم‌تنان در زمره کاواکه‌داران ^coelomates هستند اما کاواکه ^coelom (حفره اصلی بدن) آن‌ها بسیار کوچک است و حفره اصلی بدن آن‌ها که خون در آن گردش می‌یابد خون‌کاواکه^hemocoel نامیده می‌شود. دستگاه گردش خون نرم‌تنان از نوع باز است یعنی به جای خون‌رسانی از طریق رگ‌ها اندام‌های داخلی در حفره‌ای پر از خون قرار می‌گیرند و شمار رگ‌ها در بدن آن‌ها زیاد نیست.

دفع فضولات بدن آن‌ها از طریق دو کلیه انجام می‌شود. نرم‌تنان دو جنس مخالف دارند و باروری در آن‌ها می‌تواند درونی یا بیرون باشد. دستگاه عصبی نرم‌تنان دربرگیرنده گره‌های عصبی^ganglia سری، جنبی، و پایی است. نرم‌تن‌ها هم‌چنین اندام‌های حسی هم‌چون چشم، شاخک و غیره دارند.

نرم‌تن‌شناسی شاخه‌ای از جانورشناسی است که به بررسی و پژوهش دربارهٔ این شاخه از جانوران می‌پردازد.

 

فهرست مطالب:

رده گاستروپودها

اندام های شکم پایان

اندام های نرم

صدف

رده بندی گاستروپودها

زیر رده بلروفونتیدا

جنس بلروفون

زیر رده پروسوبرانشیا

جنس پاتلا

جنس سریتیوم

جنس فوسینوس

جنس مورکس

جنس توریتلا

زیر رده اوپیستوبرانشیا

جنس ولوتا

جنس کونوس

زیر رده پول موناتا

جنس پلانوربیس

جنس هلیکس

رده سفالوپودها

رده بندی سفالوپودها

راسته ناتیلوئیده آ

جنس اورتوسراس

جنس میشلینوسراس

جنس ژرمانوناتیلوس

راسته آمونوئیده آ

رده بندی آمونوئیده آ

زیر راسته گونیاتیتینا

جنس تورنوسراس

جنس گونیاتیت

زیر راسته سراتیتینا

زیر راسته آمونوتینا

جنس آمالتئوس

جنس پاکیدیسکوس

راسته دیبرانشیاتا

دکاپودا

جنس دوالیا

اکتاپودا

رده اسکافوپودها

رده آمفی نورها

رده دو کفه ایها

قسمتهای مختلف ساختمان دو کفه ایها

اندام نرم دو کفه ای ها

صدف دو کفه ای ها

اثر پرده بدنی و عضلات در دو کفه ایها

راسته تاکسودونتا

جنس آرکا

جنس گلی سیمریس

راسته هترودونتا

جنس کاردیوم

جنس ونوس

راسته پاکی دونتا

جنس کاما

جنس هیپوریتس

و…