عنوان: مبانی نظری و پیشینه تحقیق تحلیل گفتمان
فرمت فایل: word
تعداد صفحات: 45
زبان شناسی نقش گرا با مطرح کردن نقش عاطفی مشخصه های زبر زنجیری و دلالت آن ها بر احساس یا حالت خاص، چشم انداز روشنی را برای مطالعات گفتمان باز کرد. به این معنی که در برخی موارد گویشوران برای نشان دادن احساس یا حالت خاص خود از تکیه، کشش و زیر و بمی در گفتار استفاده می کنند که در چنین موقعیت بافتی واژه ها دارای معنی اصلی یا واژگانی نیستند بلکه بیشتر بیانگر احساس یا حالت گوینده نسبت به شخص و یا چیز خاصی هستند . بنابراین همه ی زبان ها برای بیان حالات گویشوران خود از امکانات آوایی ویژه ای استفاده می کنند .
از کارهای مهم زبان شناسی نقش گرای این است که چگونگی شکل گیری مفاهیم در درون ساخت جمله های زبان و نیز بار معنایی نهاد و گزاره و بخش های سازنده ی آن ها را از دیدگاهی نقش گرایانه و روان شناختی مورد توجه قرار داد. به علاوه، نقش گرایان روند تغییر ارزش معنایی واژه ها را، با هر بار کاربرد آن ها در بافتی خاص از نظر دور نداشتند . به عنوان مثال ویلم متسیوس، معتقد است که صورت بی نشان جمله تحت تاثیر عواملی مانند اطلاعات کهنه و نو، برجسته سازی، ساخت اسنادی، ساخت شبه اسنادی، مجهول سازی می تواند تغییر کند یعنی عنصری که در یک جمله جزء مبتدا است و از نوع اطلاع نو به شمار می آید در جمله ای دیگر می تواند جزء اطلاع کهنه به حساب آید . به عبارتی دیگر، در برخی زبان ها از لحاظ ترتیب سازگانی، موقعیت ارتباطی گوینده و شنونده ساخت نحوی جمله را مشخص می کند و نیز ساخت جمله از راه آنچه اطلاع پس زمینه و آنچه در برابر این سابقه به عنوان اطلاع نو به شنونده داده می شود تعیین می گردد . به عنوان مثال در جمله های زیر :
1- علم زبان شناسی، برای تمامی علوم مفید است .(تأکید روی زبان شناسی است .)
2- برای تمامی علوم، علم زبان شناسی مفید است . (برای تمامی علوم تأکید دارد . )
3- مفید است علم زبان شناسی، برای تمامی علوم . (تأکید روی مفید بودن است .)
که در هر کدام از جملات بالا، ترتیب سازندگی جمله بر پایه اطلاع نو و کهنه استوار گردیده است .
همه کسانی که خود را در حلقه ی روی کرد نقش گرایی می دانند بر حالت چند نقشی بودن زبان؛ یعنی علاوه بر نقش ارجاعی، نقش بیان احساس یا عاطفی و نیز نقش های اجتماعی و ترغیبی تأکید دارند. (لاینز: 1984،227) .
آواها, قواعد دستوری و واژگان یا عوامل زبانی(درون زبانی) عناصر اصلی زبان را تشکیل می دهند که صورت یا ساختمان زبان هستند ولی این عناصر تشکیل دهنده ی زبان نیست که معنا و پیام یک کلام را مشخص می کند بلکه عواملی دیگر در تعیین معنای کلام دخالت دارند که به آن ها عوامل غیر زبانی(برون زبانی) می گویند.
برخی از زبان شناسان تأثیر عوامل غیر زبانی را تا آنجا می دانند که نه تنها معنای کلام بلکه صورت کلام را منوط به آن دانسته اند.(کرس: 1985،67). بنابراین ارزش معنایی و پیامی, ویژگی ثابت و ذاتی عناصر زبانی نیست بلکه حاصل عناصر متنی (عوامل زبانی) و عناصر بافتی, فرهنگی و غیره(عوامل غیر زبانی) است که در تعامل با یکدیگرند. تحلیل گفتمان عبارت است از تجزیه و تحلیل زبان در کاربرد. پس تحلیل گفتمان نمی تواند به توصیف صورت های زبانی, جدای از اهداف و نقش هایی که این صورت ها برای پرداختن به آن ها در امور انسانی به وجود آمده اند, بپردازد. (براون ویول:1983،1).
تحلیل گفتمان که در زبان فارسی به "سخن کاوی", "تحلیل کلام" و "تحلیل گفتار" موسوم است از اواسط دهه ی 1960م. تا اواسط دهه 1970م. به دنبال دگرگونی های بسیار علمی- شناختی در رشته هایی چون انسان شناسی, قوم نگاری, جامعه شناسی, زبان شناسی, روان شناسی, ادراکی و اجتماعی, شعر , معانی و بیان و سایر رشته های علوم اجتماعی و انسانی که به مطالعه ی نظام مند و فرایند تولید گفتار و نوشتار می پردازد ظهور کرده است. این گرایش به دلیل میان رشته ای بودن خیلی زود به عنوان یکی از روش های کیفی در تمامی حوزه های علوم سیاسی, اجتماعی, ارتباطات و زبان شناسی انتقادی مورد توجه و قبول واقع گردید.
اصطلاح " تحلیل گفتمان" نخستین بار در سال 1952م. در مقاله ای از زبان شناس معروف انگلیسی زلیک هریس به کار رفته است. زلیک هریس در این مقاله دیدگاهی ساختار گرایانه از تحلیل گفتمان ارائه نموده است و تحلیل گفتمان را صرفاً برداشتی ساختارگرایانه از جمله و متن بر می شمرد.
پس از زلیک هریس, بسیاری از زبان شناسان تحلیل گفتمان را نقطه ی مقابل تحلیل متن دانسته اند. به عقیده ی این عده, تحلیل گفتمان شامل تحلیل ساختار زبان گفتاری, مانند گفت و گوها, مصاحبه ها و سخنرانی هاست و تحلیل متن شامل تحلیل ساختار زبان نوشتاری مانند مقاله, داستان ها, گزارش ها و غیره است.
فهرست مطالب
تحلیل گفتمان
تحلیل گفتمان انتقادی
از تحلیل گفتمان به تحلیل گفتمان انتقادی
پیشنیه روی کردهای زبان شناسی به ادبیات
درباره ی محمد علی جمال زاده و شیوه ی نویسندگی او
دیدگاه تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف
منابع و مآخذ