عنوان: مبانی نظری و پیشینه تحقیق تعامل مردم با حاکم
فرمت فایل: word
تعداد صفحات: 40
سیاست در نگاه غزالی حداقل با دو معنا آمده است . یک معنا که به تدبیر نظام و اجتماع باز می گردد( سیاست به معنای متداول درعلوم سیاسی ) و معنایی دیگر که به تدبیر نفس بر بدن اطلاق شده است. در اینجا ابتدا به تفصیل درباره مفهوم سیاست به معنای اول بحث می شود و در پایان ، سیاست به معنای دوم مورد مداقه قرار می گیرد.
مهم ترین تعریف سیاست و توجیه آن به عنوان علمی که برای زندگی انسان در جامعه و نیز در عزلت ، ضرورت اولیه دارد ( همان معنای اول ) ، در کتاب احیاء علوم الدین آمده است . عقیده غزالی ، چهار گونه شغل و فن برای زندگی دنیوی آدمی ضروری است. اول ، فلاحت و فنون وابسته به آن است که اسباب تغذیه آدمی را فراهم می آورد ؛ دوم ، نساجی است و شعبه های آن ، که پوشاک انسان را تهیه می کند ؛ سوم ، هنر و معماری است ، که مسکن را تأمین می نماید در رأس این سه رشته ، سیاست قرار گرفته است . سیاست است که وسایل حیات انسان در جامعه را در دسترس او قرار می دهد. زیرا تنها در زندگی گروهی است که آدمیان می توانند به یکدیگر کمک کنند و بدین وسیله ، وسایل معیشتشان را تأمین نمایند و زندگی خود را بهبود بخشند. سیاست علمی است که زیست مسالمیت آمیز وسودآور ، هم از لحاظ مادی و هم معنوی به آدمی می آموزد . سیاست در رأس نیازهای انسانی و نیز در صدر کتاب عظیم غزالی قرار گرفته است. سیاست از آن جهت ضروری است که بدون نظم و سازمان آن ، جامعه در بی نظمی و هرج و مرج فرو می رود (غزالی 1364،ج 1 ،ص 44-43).
غزالی سیاست را در چهار مرتبه دسته بندی می کند. مرتبه اول ، که اعلی مراتب است سیاست انبیاست ، و حکم ایشان ، هم بر خواص است و هم بر عوام ، هم در ظاهر و هم در باطن ، مرتبه دوم ، سیاست خلفا و سلاطین و ملوک است و حکم ایشان هم بر خواص است هم بر عوام ، لکن در ظاهر ، نه در باطن ، مرتبه سوم ، سیاست آن علماست که به خدای عزوجل و به دین او عالمند و ایشان را وارثان منصوب نبوتند و حکم ایشان بر بواطن خاص است و فهم عوام بدان درجه نرسد که از ایشان اقتباس توانند کرد و قوت ایشان بدان حد نینجامد که در ظاهر عوام به منع و الزام تصرف کند ، مرتبه چهارم ، سیاست واعظان است و حکم ایشان بر بواطن عوام است و بس (غزالی ،1364 ، ج1 ،45).
در تعیین جایگاه علم سیاست از نظر غزالی ، در یک تقسیم بندی ، علوم به دو دسته بزرگ تقسیم می شود ، علوم شرعی و علوم غیرشرعی (عقلی). بدیهی است که سیاست قبل از علوم دیگر ، به علوم شرعی احتیاج دارد. علوم شرعی خود به دو دسته تقسیم می شود : علوم دنیوی که موضوعشان ، تنظیم حیات آدمی است در گذرگاه دنیاست و علوم اخروی که به مسائل مربوط به سرنوشت آدمی در دنیای دیگر می پردازد. این دو دسته از علوم ، مکمل یکدیگر بوده و غایت واحدی دارند. ولی آن چه در درجه اول مورد نیاز سیاست است ، علوم دنیوی است که اول آن فقه است (غزالی ،1364 ، ج 1 ، ص 55-52).
غزالی بر خلاف کتاب احیاءعلوم الدن ، که فلسفه را در چهار بخش ریاضیات ، منطقیات ، الهیات و طبیعات تقسیم می کند ، در المنقذ من الضلال ، به چهار بخش یاد شده ، علوم سیاست و اخلاق را نیز اضافه کرده و درباره سیاست می نویسد :
در این دانش ، به مصالح حکومت و رابطه آن با امور دنیوی مردم و سلطنت می پردازند . این علم را از کتابهای آسمانی نازل بر پیامبران و مأثورات بزرگان گذشته بشر تدوین کرده اند ( آئینه وند ، 1362 ، ص 36).
سیاست مورد نظر غزالی ، سیاستی است مبتنی بر عدالت . اما در این مورد ، واقع بینی علمی ، غزالی را وادار می کند که در میزان العمل ، تصریح کند که انطباق سیاست بر عدالت ، بیشتر یک آرزوست تا یک واقعیت . وی می نویسد :
عدالت یکی از فضایل نیست ، بلکه مجموعه آنها است …. می توان اصطلاح عدل را به تعادل رضایت بخش (تربیت محموده ) ، تعبیر کرد ، خواه این تعادل در خصایل باشد ، یا در رابطه با دیگری ، یا در اداره مملکت ( طباطبایی ، 1375 ، ص 103).
به نظر غزالی ، سیاست علمی است که دارای قواعد و قوانینی خاص بوده و بر الهیات (اصول دین ) ، قواعد منطقی و فقهی (اصول الفقه ) ، و بر علم الانسان استوار شده است. خدا ، عالم را خلق نموده و برای آن قانونی مقرر داشته است. همان طور که لازمه خلقت ، وضع قانون است ، قانون نیز باید طبیعت امور را ، به طوری که خدا اراده کرده است ، در نظر داشته باشد بین خالقیت خدا و آمریت او ( در معنای ایجاد قواعد اجتماعی ) ، هیچ گونه تضادی نیست ، به عکس ، هر دوی آنها ، با هم منطبق و هم آهنگند ( طباطبایی ، 1375 ، 324).
فهرست مطالب
پیشینه ی پژوهش….
مفهوم سیاست و ارتباط آن با دین در اندیشه امام محمد غزالی..
ماهیت و خصوصیات حکومت اسلامی..
خلافت…
– سلطنت… 1
-ضرورت حکومت…
-مفاهیم اساسی مؤثر بر تعامل مردم و حاکم در اندیشه امام محمد غزالی..
-مصلحت…
قانون.
-عدالت…
دیدگاههای سیاسی امام خمینی..
-تعریف مفهوم و جایگاه واژه ی سیاست در اندیشه ی امام خمینی..
موضع امام در مقابل هشت گروه درباره ی ارتباط دین و سیاست…
آن ها که نافی رابطه‌دین و سیاستند.
-آنها که از ارتباط دین و سیاست،قرائتی غیر از امام دارند.
-طرفداران ولایت مقیده:
-مدافعین دخالت مجتهدین جامع الشرایط در سیاست…
ماهیت و خصوصیات حکومت اسلامی..
ضرورت حکومت…
ادله عقلی..
-لزوم مؤسسات اجرایی..
-ضرورت استمرار اجرای احکام.
-حکومت امر حیاتی و بشری..
-ماهیت و کیفیت قوانین اسلامی..
-لزوم انقلاب سیاسی..
-لزوم وحدت اسلامی..
-اجرای عدالت…
-جلوگیری از هرج و مرج..
ادله نقلی(سنت و سیره)
ادله قرآنی..
ادله روایی..
سیره نبوی و علوی..
مفاهیم اساسی مؤثر بر تعامل مردم و حاکم در اندیشه امام خمینی..
مصلحت در اندیشه امام خمینی..
قانون و اقسام آن از نگاه امام خمینی..
قوانین منصوص….
قوانین غیرمنصوص….
عدالت…
عریف عدالت در اندیشه امام.
اهمیت عدالت در اندیشه امام.
منابع