جزوه آمار پزشکی
نام محصول : جزوه آمار پزشکی
فرمت : Word
حجم : 2.3 مگابایت
تعداد صفحات : 118
زبان : فارسی
سال گردآوری : 96
تعریف آمار :
تعریفهای متعددی برای علم آمار بیان شده است . ابتدایی ترین تعریفی که برای آمار بیان شده است به صورت زیر است :
« آمار علم مشاهده ، جمع آوری ، تنظیم ، طبقه بندی ، خلاصه کردن ، نتیجه گیری و تفسیر داده ها می باشد» به عبارت دیگر آمار علم مربوط به روشهای مختلف جمع آوری، تلخیص ، تجزیه و تحلیل و استنتاج از داده ها است .
ویژگی علم آمار :
- آمار علم اعداد بزرگ است، به عبارت دیگر استنتاجهای آماری در مورد جوامع کوچک صحیح به نظر نمی رسد. .
- آمار علمی است که با جامعه از طریق مجموعه اعداد سروکار دارد . آمار را می توان علم شناخت از جامعه در محور اعداد و ارقام دانست .
جامعه آماری :
عبارتست از مجموعه ای از افراد که حداقل دارای یک صفت مشترک باشند . مثل جامعه صندلیهای کلاس یا جامعه بیماران بستری در بخش داخلی بیمارستان امام رضا. منظور از فرد در اینجا انسان یا جاندار نیست . بلکه منظور از فرد عضوی از جامعه آماری اعم از جاندار یا بیجان است. پس تعریف کاملتر جامعه به صورت زیر است :
« جامعه عبارتست از مجموعه ای از واحدهای آماری که حداقل دارای یک صفت مشترک باشند . »
خصوصیات واحد آماری باید قابل تعیین ، تفهیم و تشخیص باشند.
جامعه ممکن است محدود یا نا محدود باشد . جامعه نامحدود معمولاً نظری است . ولی از دیدگاه ما چنانچه جامعه به اندازه کافی بزرگ باشد جامعه را نا محدود در نظر می گیریم . مثلاً جامعه دانشجویان دانشگاههای ایران یا جامعه بیماران سرطانی. لذا در مطالعات معمولاً با جامعه های محدود سرو کار داریم. در آمار هدف و نظر گاه ما جامعه می باشد ولی برخورد ما در آمار با نمونه های جامعه است ، نه کل جامعه. بعبارت دیگر برای قضاوت در مورد کل جامعه، نمونه ای از آن را مورد مطالعه قرار می دهیم. در آماراستنباطی تمام جامعه را مورد مطالعه قرار نمی دهیم، زیرا :
1- به علت نامحدود بودن حجم جامعه، نمی توانیم تمام جامعه را مطالعه کنیم .
2-به علت مشکلاتی از قبیل بودجه، نیروی انسانی و زمان نمی خواهیم تمام جامعه را مطالعه کنیم .
علم آمار یا توصیفی است یا استنباطی . آمار توصیفی به توصیف یک جامعه می پردازد و جامعه آماری را در قالب عدد و رقم و با استفاده از شاخصهای آماری معرفی می کند . به عبارت دیگر آمار توصیفی بیان وضعیت موجود است. همچنین آمار استنباطی ، علم استنباط در مورد یک جامعه از طریق مطالعه بر روی نمونه است .
روشهای مختلف جمع آوری اطلاعات :
به اطلاعاتی که ابتدا به ساکن از یک تحقیق بدست می اید، داده یا Data می گویند . جمع آوری داده ها طرق مختلفی دارد از جمله :
- استفاده از اطلاعات موجود مانند آمارهای ثبت شده مثل نتایج سرشماریها یا پرونده های بیماران .
- مشاهده
- مصاحبه ( چهره به چهره )
- پرسشنامه
- استفاده از اطلاعات موجود :
شامل : داده های حاصل از سرشماریها و یا مطالعات قبلی ، اطلاعات جمع آوری شده توسط سایرین که منتشر نشده است . اطلاعات ثبتی موجود در بیمارستانها و مراکز بهداشتی و درمانی .
- مزایا : ارزان بودن ، در دسترس بودن ، صرفه جویی در وقت .
- معایب : دقیق نبودن اطلاعات ، ناکافی بودن ،کهنه و قدیمی بودن اطلاعات
- مشاهده :
مشاهده فنی است شامل مشاهده و ثبت منظم رفتار و خصوصیات موجودات زنده ، اشیاء و پدیده ها . مشاهده ممکن است به منظورهای مختلفی صورت گیرد . مشاهده می تواند منبع اولیه اطلاعات باشد مثل مشاهده رفتار فردی، پاسخ به یک پدیده. مشاهده میتواند ابزاری برای بررسی اطلاعات جمع آوری شده نیز باشد. واضح است که تکنیک مشاهده اطلاعات اضافی و دقیقتری از روشهای مصاحبه و پرسشنامه را فراهم می آورد .
- مزایا : دقت در کار ، بررسی جزئیات موضوع
- معایب : خطا ناشی از برداشتهای متفاوت توسط مشاهده گران ، طولانی بودن مطالعه ، مشکل در جمع بندی و استخراج نتایج، وجود مشکلات اضافی ، نیاز به آموزش کامل مشاهده گران .
- مصاحبه :
در این روش مصاحبه شوندگان به صورت فردی یا گروهی به طور شفاهی مورد پرسش قرار می گیرند . پاسخ سئوالاتی را که در طول مصاحبه پرسیده می شوند می توان با نوشتن در حین مصاحبه و یا بلافاصله بعد از آن و یا از طریق ضبط روی نوار ثبت کرد . استفاده از مصاحبه زمانی مفید است که پژوهشگر از مسئله مورد بررسی اطلاعات ناچیزی از پیش داشته باشد و معمولاً در مطالعات اکتشافی و یا مطالعات موردی به کار گرفته می شود .
- مزایا : دقت بالا ، مناسب برای بیسوادان ، به دست آوردن پاسخ بیشتر ، جامع بودن
- معایب : مشکل در جمع بندی و استخراج نتایج ، طولانی بودن زمان ، پرهزینه بودن
- پرسشنامه :
عبارتست از مجموعه سئوالاتی که هدفدار و با موضوع مشخص بوده و با یک استراتژی خاص درج شده باشد . در این روش سئوالات به صورت مکتوب ارائه شده و پاسخگو باید به صورت نوشته جواب دهد .
پرسشنامه را می توان به روشهای مختلفی اجرا کرد . پرسشنامه را از 3 دیدگاه بررسی می کنیم :
- نوع سئوالات :
سئوالات به یکی از 3 نوع زیر پرسش می شود.
الف : سئوالات باز ب : سئوالات نیمه باز ( نیمه بسته ) ج : سئوالات بسته
- الف ) سئوالات باز : برای موضوعاتی که پژوهشگر در بارۀ آنها اطلاع زیادی ندارد و یا بررسی عقاید و نگرشها و پیشنهادات پاسخ دهندگان و موضوعات حساس به کار می رود . در سئوالات باز، پاسخگو را برای جواب دادن آزاد می گذارند او مجبور نیست از بین جوابهای از پیش تعیین شده یکی را انتخاب کند. سئوالات شفاهی نمونه ای از سئوالات باز هستند.
- ب ) سئوالات نیمه باز : هر دو نوع جواب باز و بسته وجود دارد . مثلاً :
دین شما چیست ؟ اسلام مسیحیت سایر با ذکر نام
- ج ) سئوالات بسته : در این گونه سئوالات چند پاسخ به مصاحبه شونده ارائه می شود و او از بین پاسخهای ارائه شده مجبور است یکی از پاسخها را برگزیند . سئوالات چند گزینه ای نمونه ای از این سئوالات هستند.
در تهیه پرسشنامه نکته مهم و مورد اختلاف این است که کدام سئوالها را به صورت باز و کدام را به صورت بسته مطرح کنیم . مثلاً اگر بخواهیم در مورد علاقه یک فرد سئوال کنیم بهترین راه مطرح کردن سئوال ، سئوالات نیمه باز ( نیمه بسته ) می باشد .
محتوای سئوالات :
- توضیحی : وقتی سئوال مطرح شد ،پاسخگو از هیچ نظر دچار مشکل و ناراحتی ( ترس ، اضطراب وابهام) نمی شود . مثلاً ساعت چند است ؟ البته بعضی از سئوالات در بعضی مکانها نمی توانند به صورت توضیحی مطرح شوند و در واقع شرایط مکانی و زمانی و مقتضیات جامعه هستند که محتوای سئوالات مطرح شده را مشخص می کنند ، نه خود سئوالات .
- ضمنی : در این گونه سئوالات به طور مستقیم نمی توانیم به جواب برسیم و با سئوالات ضمنی و غیر مستقیم به جواب می رسیم .
- نحوه اجرا پرسشنامه :
دو نوع دارد :
- مستقیم : پرسشنامه را برای فرد مورد نظر می فرستیم و وی آنها را به ما می رساند . ( فرد پاسخگو مستقیماً خود ، پرسشنامه را تکمیل می کند ) .
- غیر مستقیم : سئوالات رااز افراد می پرسیم و خود آنها را در پرسشنامه وارد می کنیم .
توجه : در بعضی کتب مفاهیم مستقیم و غیر مستقیم بر عکس بالا ذکر شده اند که آن هم صحیح است .
فرم سومی هم وجود داردکه در آن خود فرد پاسخها را در پرسشنامه وارد می کند ولی ما هم در محل حضور داریم و در صورت لزوم فرد را راهنمایی می کنیم .
افرادی که در اجرای پرسشنامه نقش دارند : الف : پرسشگرها ب : پاسخگوها
وقتی که دو فرد در مقابل هم قرار می گیرند، از نظر روانشناسی حالتهای می تواند پیش بیاید . بنابراین وقتی پرسشگر و پاسخگو مقابل هم قرار می گیرند . بروز این حالتها قابل پیش بینی است، از جمله این حالتها :
- پرسشگر غالب باشد حالت مناسبی نمی باشد و جهت تحقیق مناسب نیست .
- پاسخگو غالب باشد حالت مناسبی جهت تحقیق نمی باشد .
جهت اینکه تحقیق خوب انجام شود باید پرسشگر و پاسخگو به یک هدف مشترک برسند و جهت انجام تحقیق همکاری کنند و این مناسبترین حالت ممکن است. پرسشگر باید به گونه ای رفتارکند که بتواند اعتماد پاسخگو را جلب کند. باید توجه داشت که برای هر تحقیق پرسشگران مناسب آن تحقیق لازم است . مشکلات اجرای پرسشنامه به ویژه در ایران شامل موارد زیر است :
در اجرای مستقیم : پاسخگو ممکن است همکاری لازم را نداشته باشد .
دراجرای غیر مستقیم : ممکن است پرسشگر توانایی کافی را نداشته باشد .
مراحل تنظیم پرسشنامه :
در ابتدا باید راجع به موضوع شرح کافی به مخاطب داده شده و رضایت آگاهانه فرد برای ورود به مطالعه اخذ گردد
I – محتوی :
از اهداف و متغیرها به عنوان نقطه آغاز باید شروع کرد و باید تعیین کرد چه نوع سئوالاتی برای اندازه گیری و توصیف متغیرها و نیل به اهداف مورد نیاز است .
II – طرح سئوالات :
- سئوالات باید به اندازه کافی دقیق باشد تا پاسخ دهندگان درک متفاوتی نداشته باشند .
- هر سئوال باید یک نکته را طرح کند .
- از سئوالات هدایت کننده پرهیز شود .
- سئوالات حساسیت بر انگیز نباشد .
III – ترتیب سئوالات :
- سئوالات باید ترتیب منطقی داشته باشد .
- متغیر های زمینه ای از جمله متغیرهای دموگرافیک، ابتدا طرح شود و بعد کم کم وارد اصل موضوع شود .
- سئوالات ظریف و حساسیت برانگیز در پایان پرسشنامه طرح شود .
- از زبان ساده و روزمره استفاده شود .
IV – تنظیم پرسشنامه :
1- هر پرسشنامه باید دارای عنوان ، فضای کافی برای شماره ، تاریخ ، محل مصاحبه ، نام و نام خانوادگی پرسشگر باشد .
2- برای پاسخ به سئوالات باز فضای کافی در نظر گرفته شود .
- برخی سئوالات به علت اینکه ارتباط نزدیک با هم دارند در کنار هم آورده شوند . چنانچه تعداد سئوالات زیاد باشد بهتر است برای دسته های مختلف سئوالات از عناوین به عنوان زیر مجموعه استفاده شود .
تورش در جمع آوری اطلاعات:
- ابزار معیوب :
- استفاده از سئوالات بسته برای بررسی موضوعاتی که اطلاعات ناچیزی در باره آن موجود است .
- استفاده از سئوالات باز بدون ارائه راهنمایی برای نحوۀ پرسش ( یا پاسخ ) به آنها .
- استفاده از سئوالات غیر واضح و مهم
- استفاده از سئوالاتی که نظم منطقی ندارند .
- استفاده از سئوالات حساسیت برانگیز
- تورش مشاهده گر ( پرسشگر ) :
- عدم ایجاد ارتباط مناسب بین پرسشگر و پاسخگو که منجر به پاسخ نادرست خواهد شد .
- ممکن است نکات مورد توجه مشاهده گر ( پرسشگر ) بزرگتر از حدی که باید ، مورد توجه وی قرار گیرد .
- تورش پاسخگو :
- عدم توجه کافی به سئوالات و ارائه پاسخهای نامناسب
- فراموش کردن اطلاعات گذشته
در طراحی پرسشنامه باید به نکات زیادی توجه کرد از جمله :
- باید از قبل اهداف و متغیرها را مشخص کنیم و بدانیم دقیقاً چه چیزی را و چگونه می خواهیم اندازه گیری کنیم و در مورد چه مطلبی یا چه موضوعی می خواهیم اطلاعات جمع آوری کنیم .
جمعیت هدف کدامند ، سئوالات را از چه جمعیتی می خواهیم بپرسیم .
« مهمترین روش تهیه اطلاعات روش پرسشنامه است »
هزینه کم ، سرعت بالا و به علت ناشناس ماندن پاسخ دهنده، دقت در پاسخها از مزایای مهم این تکنیک در جمع آوری اطلاعات است.
قابل استفاده نبودن برای بیسوادان وعدم درک مناسب از سئوالات از اشکالات این روش می باشد.
چنانچه از افراد خواسته شود که پرسشنامه را تکمیل نموده و ان راعودت نمایند، معمولاً در صد پاسخهایی که می رسد کم است .
در یک مطالعه ممکن است از دو یا چند روش برای جمع آوری اطلاعات استفاده شود .
متغیر : در یک جامعه آماری صفتی که از یک واحد آماری از یک فرد به فرد دیگر ممکن است تغییر کند، متغیر نامیده میشود.
متغیرهای آماری دریک تقسیم بندی کلی دو دسته اند :
- کمی ( Quantitative ) : که قابل شمارش یا اندازه گیری هستند : داده های گسسته (ناپیوسته) قابل شمارش و داده های پیوسته قابل اندازه گیری هستند.
- کیفی ( Qualititative ) : داده هایی هستند که در زمان بیان مطلب، علم برای آنها واحد شمارش یا اندازه گیری ارائه نداده است. این داده ها کیفیت یا چگونگی شیئ را بیان می کنند.
داده های ناپیوسته داده های کمی هستند که جزء اندازه پذیر ندارند و با شمارش بیان می شوند مثلاً تعداد سفرهای برون شهری انجام شده در سال گذشته. داده های پیوسته جزء اندازه پذیر قابل قبول دارند مثلاً 2.2kg ( اینها قابل اندازه گیری اند نه قابل شمارش ) . مبنای تشخیص در داده های پیوسته و نا پیوسته ، شکل ظاهر آنها نمی باشد بلکه ماهیت آنها می باشد .مثلاً اگر داده های زیر را داشته باشیم : 1،2 ،3.5 ،3.2 و 4 تنها با همین داده ها پیوسته یا ناپیوسته بودن مشخص نمی شود ولی به عنوان مثال اگر داشته باشیم 3.2 نفر ناپیوسته ( مثلاً ممکن است میانگین جمعیت پر خانوار در یک منطقه باشد). 3.2kg پیوسته . ( مثلاً ممکن است وزن یک نوزاد در هنگام تولد در یک منطقه باشد).
با توجه به مثال بالا در می یابیم ماهیت داده ها ( نفر و کیلوگرم ) پیوسته یا نا پیوسته بودن آنها را تعیین می کنند .
گاهی اوقات داده هایی که داریم در واقع ماهیت پیوسته دارند ولی جهت سهولت کار آنها را ناپیوسته در نظر می گیریم ، به عنوان مثال تعداد روزهای اقامت در یک هتل که اگر از ساعت مشخص بگذرد یک روز به تعداد روزها اضافه می شود و جهت پرداخت هزینه همیشه تعداد روزهای کامل محاسبه می شود : مثلا ً 2.5روز !
مقیاس ها :
داده ها از نقطه نظر مقیاس اندازه گیری در یکی از 4 گروه زیر قرار می گیرند :
- اسمی ( Nominal ) : همان نامگذاریها می باشند ،مثلاً انواع میزها ، صندلی ، جنس و … در نامگذاریها نمی توان یک اسم را بر دیگری تقدم داد و اگر تقدمی قایل شویم قرار دادی است .
- ترتیبی ( رتبه ای یا Ordinal ) : ترتیبی معقول ومنطقی و قابل بیان را قایل هستیم . مثل کودکی ، بلوغ و … بین رتبه ها فاصله مساوی وجود ندارد .
- فاصله ای ( Interval ) : در واقع همان ترتیبی است ولی فاصله ها مشخص می باشد . در فاصله ای ، صفر ، صفر حقیقی نمی باشد ولی دمای 40 دو برابر 20نیست بلکه 20از آن گرمتر می باشد . ( بنابراین تفاضل داده ها را می توانیم انجام دهیم ولی تقسیم داده ها امکان پذیر نمی باشد .
- نسبی ( Ratio ) : خاصیت تمام مقیاسهای قبلی را دارد ولی صفر هم واقعی می باشد . ( بنابراین تقسیم داده ها امکان پذیر است )
اگر در یک تحقیق بتوانیم در اندازه گیری یک متغیر، مقیاس نسبی را به کار ببریم تحقیق قوی تر است ، ولی این کار در تمام تحقیق ها امکانپذیر نمی باشد . در مقیاس هرچه به بالا برویم ( از نسبی به سمت اسمی) مقیاس ضعیفتر میشود.
هر داده ای را در آمار با X ( ایکس بزرگ ) نشان می دهیم . اگر هیچ عملی را روی داده ها انجام ندهیم به آنها داده های خام گفته می شود . داده های خام مستقیماً از تحقیق به دست می آیند .