بهره‌وری (به انگلیسی: Productivity) از مفاهیم علم اقتصاد و مدیریت است که چنین تعریف می‌شود: «مقدار کالا یا خدمات تولید شده در مقایسه با هر واحد از انرژی یا کار هزینه شده بدون کاهش کیفیت یا به این شکل: اثربخشی به همراه کارایی». به دیگر سخن، بهره‌وری، عبارتست از، بدست آوردن حداکثر سود ممکن، با بهره‌گیری و استفاده بهینه از نیروی کار، توان، استعداد و مهارت نیروی انسانی، زمین، ماشین، پول، تجهیزات، زمان، مکان و…به منظور ارتقای رفاه جامعه. بهره‌وری به نسبت کار انجام شده به کاری که باید انجام می‌شده اطلاق می‌شود.

می‌توان گفت برای نخستین بار لغت «بهره‌وری» توسط فردی به نام «کوئیزنی» در سال ۱۷۷۶ (میلادی) بکار برده شد. بیش از یک قرن بعد یعنی در سال ۱۸۳۳ (میلادی) فردی به اسم «لیترِ» بهره‌وری را «قدرت و توانایی تولید کردن» تعریف کرد. بایستی توجه داشت که واژه بهره‌وری با گسترش انقلاب صنعتی و جهت افزایش سودمندی حاصل از نیروی کار، سرمایه و مواردی از این دست گسترش یافت ولی اصطلاح بهره‌وری آب در چند ساله اخیر و به دلیل کمبود این ماده ارزشمند گسترش یافته‌است.

بر خلاف پندار برخی افراد بهره‌وری فقط برای صنایع نیست بلکه بهره‌وری سطوح مختلفی دارد و همه افراد در همه سطوح نقش دارند یعنی اینکه افراد می‌توانند با تفکر، ابداعات و نوآوری‌های خود عملاً در چند سطح گوناگون مؤثر واقع گردند، سطوح مختلف بهره‌وری عبارتند از:

• سطح فرد
• سطح گروه آموزشی
• سطح گروه کاری
• سطح سازمانی
• سطح رشته‌های تجاری، خدماتی، صنعتی و کشاورزی
• سطح بخش‌های اقتصادی
• سطح ملی و کشوری
• سطح جهانی

در سطوح فردی به دنبال تدابیری برای افزایش بهره‌وری فردی هستیم؛ و در سطح گروه نیز به دنبال افزایش بهره‌وری گروه کاری هستیم. بدیهی است که موضوع بهره‌وری بیشتر در سطوح سازمانی و رشته‌ها مطرح می‌شود و بیشترین ضوابط و شرایط مربوط به بهره‌وری را می‌توان در آن‌ها مشاهده کرد. چه بسا برخی مشاغل و حتی برخی دستگاه‌ها به دلیل انجام فعالیت‌های موازی و تکراری بودن وظایف سازمانی در یکدیگر ادغام شده و برخی از آن‌ها حذف شده‌اند. بهره‌وری ملی که مهم‌ترین عنصر بهره‌وری است از ارتباط بین دولت، اقتصاد، جغرافیا، جمعیت و فرهنگ بدست می‌آید که عموماً به زبان ریاضیات ترجمه می‌شود و سپس نقطه بهینه آن بدست می‌آید.

فهرست مطالب:

تعریف

دایره المعارف بریتانیکا

تعاریف بهره وری از دیدگاه علوم مختلف

تعاریف مختلف ارائه شده برای بهره وری از دیدگاه دانشمندان

نگرش قدیم به بهره وری

نگرش جدید به بهره وری

چرخه مدیریت بهره وری

قلمرو بهره وری

سطـوح بهـره وری

سطح فردی

سطح سازمانی

سطح ملی

پنج گزینه برای بهبود بهره وری

عوامل موثر بر بهره وری

عوامل مؤثر بر بهره وری یک سازمان

عوامل مؤثر بر بهره وری در سطوح مختلف

دیدگاه غلط نسبت به کارکنان

دیدگاه درست نسبت به کارکنان

ماتریس نگرش به زندگی

بهره وری نیروی انسانی و عوامل موثر بر آن

راهکار

نقش مدیریت در بهره وری

نقش الگوهای مدیریت در بهره وری نیروی انسانی

نقش ساختار و فرهنگ سازمانی در بهره وری نیروی انسانی

اصول استفاده از سیستم انگیزشی

چه انسانی با چه ویژگی هایی می تواند یک فرد بهره ور باشد؟

مشخصات انسان بهره ور (با سطح بهره وری بالا)

مشخصات سازمان با سطح بهره وری بالا

اقدامات مدیریتی مهم برای بهبود بهره وری

مشارکت کارکنان

سایر عوامل

و…