134 صفحه word | قابل اجرا در آفیس 2010 و نسخه های جدیدتر|قابل ویرایش و آماده چاپ

بخشی از تحقیق

مقدمه:

   کانیهایی که دارای بافت الیافی بوده و اصطلاحاً آزبست نامیده می‌شوند بدلیل داشتن خصوصیات ویژه‌ای نظیر مقاومت شیمیایی و حرارتی بالا، استحکام کششی زیاد و …تاکنون در بیش از سه هزار فراورده متفاوت بمصرف رسیده است

آزبست شامل آزبست کریزوتیل، آموزیت، کروسیدولیت، تریمولیت و آزبست آنتوفیلیت، آزبست اکتینولیت و دیگر مینرال هایی که ازنظر شیمیایی در آنها تغییراتی داده شده است، می باشد . مواد حاوی آزبست به هرگونه ماده ای که بیش از 1% آزبست داشته باشد گفته میشود.

طول الیاف آزبست متفاوت بوده و از یک میلیمتر تا حدود 10 میلیمتر مى رسد. عیار نظرى آزبست به طور میانگین،4-3تعیین شده است . به دلیل داشتن خصوصیات ویژ ه ای نظیر مقاومت شیمیایی و حرارتی بالا، استحکام کششی زیاد و تاکنون در بیش از سه هزار فراورده متفاوت بمصرف رسیده است .

اما علیرغم مصرف زیاد آن در گذشته، امروزه بدلیل عوارض نامطلوب زیست محیطی و انتشار الیاف زیان‌آور آن، چه در خلال فرایندهای فراوری و تولید و چه در تهیه محصولات آزبستی و حتی مصرف آنها،‌استفاده از این ماده در بسیاری از موارد محدود و حتی در برخی کشورهای پیشرفته ممنوع گردیده است.  

  در این پروژه سعی گردیده تا ضمن بررسی خطرات تولید و مصرف آزبست، از نظر بهداشت صنعتی، راههای مبارزه با آن و کاهش اثرات نامطلوب زیست محیطی از طریق انجام اقدامات حفاظتی ونیزرویکردها   نودرمصرف بررسی گردد و در مطالعه موردی در این زمینه نیز بطورمختصر به بررسی فرایند استخراج و تولید در تنها معدن و کارخانه تولید آزبست در ایران (معدن آزبست حاجات نهبندان – جنوب بیرجند) و راههای انتشار الیاف و پیشنهاد انجام اقدامات حفاظتی ممکن خواهیم پرداخت.

فصل اول

تاریخچه آزبست

1-تاریخچه آزبست[1]

پنبه کوهی در فارسی قدیم به نام آذرشست معروف بوده است که شاید آسبست از همین کلمه گرفته شده باشد و از حدود 2500 سال قبل از میلاد شناخته شده و مورد استفاده قرار گرفته است . گروهی واژه آزبست را از زبان یونانی می دانند که به معنی غیر قابل اشتعال و نابود نشدنی می باشد.

از سرپانتین[2] در کتاب الجماهر به نام مهره مار نام برده شده است که برخی آن را مهره مار دانسته اند، به علاوه به آن مارسنگ و در عربی حجرالحیه نیز گفته می شد .

در گذشته عقیده بر این بود که سرپانتین ها خاصیت پادزهر دارند و ضد مارگزیدگی و اسهال می باشند .
موضوع آزبست و کاربردهای آن متعلق به قرون اخیر نبوده و سابقه ای در حدود 4500 سال قبل را دارد که در آن زمان در فنلاند از این ماده معدنی جهت ساخت ظروف گلی استفاده می شده است . در 436 سال قبل از میلاد مسیح مجسمه ساز یونانی کالیماکوس[3] آن را به عنوان فتیله در لامپ طلایی معبد پالاس[4] آتن به کاربرد که این معبد همیشه روشن نگه داشته می شد . دست کم از دو هزار سال قبل از آزبست برای تهیه لباس ضد آتش استفاده می شده است]1 [

پلینی در 50 سال پیش از میلاد از آن به عنوان کتان نادر نام برده و پلوتارک[5] مورخ مشهور به کاربرد آزبست به عنوان فتیله دائمی اشاره می کند .ضمن حفاریهای باستان شناسی شهر پمپی که در انفجار کوه آتشفشان وزوو در سال 79 میلادی منهدم شد ‌تکه هایی از آزبست به دست آمد که معلوم گردید تکه هایی از لباسهایی بوده که پادشاهان را درآن می پیچیدند .

همچنین گفته شده که شارلمانی امپراطور معروف فرانسه سفره ای از آزبست داشته که با گذاشتن آن در آتش پاک می شده است .  همچنین یک دستمال آزبستی متعلق به فردیناند سوم در خزانه پادشاهی وین موجوداست.
پلینی[6] همچنین به مشکلات ناشی از آزبست و استفاده از ماسکهای ویژه جهت جلوگیری از ورود غبار آزبست به ریه ها اشاره می کند . همچنین هرودت در 450 سال قبل از میلاد نقل می کند که چگونه رومیها آزبست را از کوههای آلپ و اورال استخراج می کردند و مردگان خود را قبل از سوزاندن در پارچه ای از آزبست می پیچیدند تا بهتر بتوانند خاکستر مرده را جمع آوری کنند.

با این وجود تا سال 1890 میلادی از آزبست استفاده صنعتی نمی شد . در سال 1880 تولید سالانه آزبست 500 تن بود که در سال 1930 این مقدار به 200000 تن در سال رسیده بود . در سال 1893 یک واحد کاغذ سازی در استرالیا در محصولات خود ، آزبست را به کاربرد و از آن زمان بردامنه کاربرد و مقدار مصرف آزبست افزوده شده است . در سال 1912 یک مهندس ایتالیایی اولین دستگاه ساخت لوله های آزبست سیمانی را ابداع کرد. در سالهای بعد کاربردهای دیگری برای آزبست ابداع شد که از آن جمله می توان با استفاده از آزبست در تهیه لباسهای ضد آتش ، پرده های ایمنی در سالنهای نمایش ، لنت ترمز ،‌صنایع آزبست سیمان و … اشاره کرد.

  بشر از دیرباز آزبست را می‌شناخته و با فواید آن آشنا بوده است، اطلاعات زیادی از پیشینه این ماده موجود است و شواهد مصرف آن از نظر تاریخی به عصر حجر برمیگردد.  

اولین بار تئوفراستوس[7] که از شاگردان ارسطو بود در کتاب خود بنام درباره سنگها به ماده بدون نامی، شبیه چوب پوسیده که در اثر اختلاط با نفت می سوزد، بدون آنکه آسیبی ببیند در 300 سال قبل از میلاد اشاره کرده است که بعد ها این ماده آزبست نام گرفت. در ساختمان آزبست، پنبه کوهی یا پنبه نسوز عناصری مانند سیلیس، منیزم و آهن وجود دارد. آزبست در طبیعت به رنگهای سفید، قهوه ای و آبی به چشم می خورد]8 [

در سال 1820 یک دانشمند ایتالیایی برای اولین بار لباس ضد آتش را با استفاده از الیاف آزبست تولید کرد. در اوایل قرن بیستم یک مهندس اتریشی بنام لودویک هاچک از ترکیب الیاف این ماده با سیمان، موفق به اختراع سیمان نسوز شد که با استقبال جهانی روبرو شد.

مارتین دیل (1996)،در مورد پنبه کوهی می نویسد که این کانی به مجموعه ای از کانی های سیلیکاته رشته ای گروه های سرپانتین و آمفیبول اطلاق می شود و شامل آموزیت (آسبست قهوه ای) ،آنتوفیلیت[8]،کریزوتیل[9] (آسبست سفید)وکروسیدولیت[10] (آسبست آبی) می باشند. آزبست از جمله مواد خطرناکی است که هنوز هم بسیاری ازکشورها بوفور از ان استفاده میکنند. حدود %95 تولید آزبست جهان را آزبست کریزویتلی تشکیل می دهد. 5% دیگر را پنبه نسوز را معمولاً آزبستهای آمفیبولی تشکیل می‌دهد.
الیاف پنبه‌ کوهی از خواص فیزیکی و شیمیایی مطلوبی چون مقاومت حرارتی و الکتریکی زیاد، استحکام کششی فوق‌العاده، انعطاف‌پذیری عالی و قابلیت اختلاط با انواع مواد آلی برخوردار است.

این الیاف دارای مقاومت زیادی در برابر اسیدها، اکسایش، سایش در برابر تغییرات بیولوژیکی می‌باشند.
احتمالاًُ استفاده از وسایل تهیه شده از آزبست بخصوص پارچه‌های نسوز از هزاره‌های قبل مرسوم بوده است.
از حدود 50 سال پیش از میلاد مشکلات مربوط به آزبست و استفاده از ماسکهای ویژه که از ورود غبار آزبست به ریه ها جلوگیری می‌کرد مطرح بود. اگر چه تاریخ استفاده از آزبست و بیماریهای ناشی از آن تقریباً همزمان و متقارن بوده، اما شناسایی اولین مورد بیماری حدود 100 سال پیش در انگستان بوده است.

آزبست نام گروهی از ترکیب‌های معدنی منیزیم و سیلیسیوم است که اغلب در طبیعت به صورت الیاف معدنی و سنگ یافت می‌شود. این مواد به خاطر مقاومت زیادی که در برابر گرما و آتش دارند به عنوان مواد ضدآتش بکار میروند.

از برخی  اختصاصی این کانیها می توان به شکل فیبری و الیافی آنها اشاره کرد،به طوری که طول این الیاف درمقابل با قطرشان بسیار بیشتر است.

به عبارت دیگر می توان گفت آزبست یک اصطلاح اقتصادی است که به گروهی از کانیهای سیلیکاته آبدار اطلاق می شود بطوریکه می توان آنها را به آسانی به صورت الیاف نازک سوزنی شکل درآورد. کانی هایی که به نام آزبست شناخته می‌شوند می‌توان در دو گروه عمده سرپانیتن و آمفیبول ها رده بندی کرد. 95 درصد از آزبست جهان از نوع کریزوتیل است که به گروه سرپانتین تعلق دارد و بقیه از نوع گروه آمفیبول ها می‌باشند  
از کانی‌های گروه آزبست می‌توان به اکتینولیت،آموسیت، آنتوفیلیت و ترمولیت نیز اشاره کرد( شکل 1-1)