هورمون ماده‌ای شیمیایی است که در غدد درون‌ریز ساخته شده و به داخل جریان خون می‌ریزد. این ماده روی سلول‌های هدف گیرنده دارد و با نشستن روی آن اعمال سلول را تغییر می‌دهد. مقدار هورمون‌ها توسط ارتباطات پیچیده اعضای دستگاه درون‌ریز با هم و با دستگاه عصبی تنظیم می‌شود.

اندام هدف

اندام هدف عبارتست از مجموعه خاصی از سلول‌های حساس به یک هورمون.

انواع

به روشهای مختلفی می‌توان هورمونها را تقسیم‌بندی کرد بر اساس ساختار، اندام تولیدکننده یا محل ترشح

• بر اساس ساختار مولکولی در بدن انسان چهار نوع کلی هورمون وجود دارد: هورمون‌های استروییدیمانند هورمونهای جنسی، آمینو اسیدی، هورمونهایی که از اسیدهای چرب مشتق می‌شوند و هورمون‌های پپتیدی. گیرنده‌های هورمون‌های آمینو اسیدی در روی سلول‌های هدف قرار دارد و گیرنده‌های هورمون‌های استروییدی در درون سیتوپلاسم یا درون هسته قرار دارند.
• بر اساس اندام تولیدکننده هورمون در بدن انسان مانند: هورمونهای هیپوفیزی، هورمونهای تیروئیدی، هورمونهای غده فوق کلیوی، هورمونهای جنسی و …
• بر اساس محل ترشح: غدد درونریز مانند هیپوفیز، هیپوتالاموس و تیروئید و…، غدد برون ریز مانند غدد بزاقی، اشکی و پستان.

هورمون‌های استروییدی

این هورمون‌ها دارای هسته‌ای هستند که از کلسترول مشتق می‌شوند. هورمون‌های قشر فوق کلیه (کورتیزول و آلدوسترون)، هورمون‌های تخمدان‌ها (استروژن و پروژسترون)، هورمون بیضه‌ها (تستوسترون) و هورمون جفت (استروژن و پروژسترون)- به طورکلی هورمون‌های غدد تولید مثل- و متابولیت‌های فعال ویتامین D جزو این دسته‌اند.

هورمون‌های پپتیدی

هورمون‌هایی که بین سه تا ۱۹۹ آمینواسید دارند در این گروه قرار می‌گیرند مثل هورمون رشد، انسولین، هورمون ضد ادراری. این هورمونها می‌توانند پپتید ساده باشند (مثل انسولین) یا گلیکوپپتید مانند FSH و LH

هورمونهای آمینی

هورمونهایی که فقط از یک اسیدآمینه (مشتقات اسیدآمینه تیروزین) تشکیل یافته‌اند که شامل هورمونهای تیروییدی و کتکول آمینها می‌باشند برخی از قسمت مرکزی غده فوق کلیوی ترشح می‌شوند. کاتکول آمینها عبارتند از دوپامین، آدرنالین و نورآدرنالین.

هورمون‌های پروستانوئیدی

این گروه تحت عنوان پروستاگلاندین‌ها شناخته می‌شوند و از اسیدهای چرب غیراشباع ساخته می‌شوند. در برخی تقسیم بندیها این گروه را از هورمونها مجزا می‌نمایند.

تعدادی از هورمونها

معروفترین هورمون‌های بدن عبارتند از انسولین، گلوکاگون، هورمون رشد، هورمون‌های تیروئید،پاراتورمون، کلسی تونین، کورتیزول، هورمون‌های جنسی (مانند تستوسترون، استروژن و پروژسترون)رنین، آلدوسترون، آنژیوتانسین، هورمون ضد ادراری، اکسی توسین، پرولاکتین و…

گیرنده‌های هورمونها

اولین مرحله برای شروع اثر هورمون، اتصال به گیرنده‌های اختصاصی در سلول هدف است. سلول‌هایی که چنین گیرنده‌هایی ندارند به هورمون پاسخ نمی‌دهند به همین دلیل است که هورمونها اختصاصی عمل می‌کنند. گیرنده‌های هورمون‌ها در غشاء سلول هدف، در سیتوپلاسم یا در هسته قرار دارند. پس از اتصال هورمون به گیرنده خود، معمولاً زنجیره‌ای از واکنش‌ها درسلول آغاز می‌شود که هر مرحله آن، از مرحله قبلی قوی تر است. در نتیجه مقدار بسیار کمی از هورمون می‌تواند تأثیر بسزایی در سلولهای متعدد داشته باشد.

موقعیت انواع گیرنده‌های هورمونی عبارت است از:

گیرنده در سطح یا غشاء سلولی: این نوع گیرنده‌ها مخصوص هورمون‌های پپتیدی و کاتکول آمین‌ها هستند.

گیرنده در داخل سیتوپلاسم: گیرنده‌های مربوط به هورمون‌های استروئیدی اغلب در سیتوپلاسم قرار دارند.

گیرنده در داخل هسته: گیرنده‌های مربوط به هورمونهای تیروئید در هسته قرار دارند.

البته این را هم باید بدانیم که تعداد گیرنده‌ها و نیز حساسیت آن‌ها به هورمون نیز بسیار مهم است. برخی از هورمون‌ها موجب افزایش و برخی سبب کاهش تعداد گیرنده می‌شوند.

 

فهرست مطالب:

هورمون

سیستم اندوکرین، پاراکرین و اتوکرین

سلول هدف هورمون

نواحی عملکردی گیرنده های هورمونی

منبع ترشح هورمون

هورمون ترشح شده

اساس تقسیم بندی هورمون ها

طبقه بندی هورمونها بر اساس ساختمان

طبقه بندی هورمونها بر اساس نحوه عمل

خصوصیات هورمونهای دارای گیرنده داخل سلولی

پروتئین حامل برخی از هورمونها در خون

مکانیسم عمل هورمونهای دارای گیرنده داخل سلولی

هورمونهای دارای گیرنده غشایی

خصوصیات هورمونهای دارای گیرنده غشایی

پایمبرهای ثانویه

هورمونهایی که پیامبر ثانوی آنها cAMP است

مکانیسم عمل هورمونهای دارای پیامبر ثانوی cAMP

نقشهای دیگر پروتئین G

پروتئین کیناز A

هورمونهایی که پیامبر ثانوی آنها cGMP است

مکانیسم عمل هورمونهایی که پیامبر ثانوی آنها cGMP است

آتریوپپتینها

هورمونهایی که پیامبر ثانوی آنها Ca2+ یا فسفاتیدیل اینوزیتیدها است

مکانیسم عمل هورمونهایی که پیامبر ثانوی آنها خاصیت پروتئین تیروزین کینازی دارد

اختلال در عملکرد پروتئین گیرنده

اعمال هورمونها

مکانیسم پس نورد

هورمونهای هیپوتالاموسی

هورمونهای مترشحه از هیپوفیز قدامی

هورمون رشد

عوامل تحریک کننده ترشح هورمون رشد

عوامل مهارکننده ترشح هورمون رشد

اعمال هورمون رشد

اختلالات مربوط به هورمون رشد

تستهای تشخیصی جهت بررسی اختلالات مربوط به GH

اعمال هورمون پرولاکتین

و…