پاورپوینت کامل و جامع با عنوان مقرنس در معماری ایرانی اسلامی در 47 اسلاید

مُقَرنَس یا آهو پای یکی از عناصر تزئینی معماری ایرانی استکه گونه‌ای پیش کردگی یا تاقچه‌بندی آذینی در زیر گنبدها یا نیم‌گنبدهای روی ایوان‌ها و درگاه‌ها، با آجر یا گچ و کاشی است که در آن هر رده از تاقچه‌ها از رده زیرین خود پیش می‌نشیند تا درگاه به هم آید. در طاقچه‌ها برجستگی‌ها و تورفتگی‌هایی همراه با نگاره‌های گوناگون درآورده می‌شود.

مقرنس یکی از عناصر تزیینی معماری است که در زیباسازی بناهای ایرانی به ویژه مساجد و آرامگاه‌ها نقش مهمی دارد. مقرنس‌ها به شکل طبقاتی که روی هم ساخته شده برای آرایش دادن بناها یا برای آنکه به تدریج از یک شکل هندسی به شکل هندسی دیگری تبدیل شود، به کار می‌روند. مقرنس‌ها را می‌توان ازجمله عناصر مؤثر در ساختن گنبدها دانست، که بعدها کاربرد اولیه را از دست داده و بیشتر برای تزیین به کار رفته‌است. مقرنس‌ها معمولاً در سطوح فرو رفتهٔ گوشه‌های زیر سقف کار می‌شوند اما محل قرارگیری این عنصر تزیینی می‌تواند در بالای دیوارها، سقفها گوشه‌ها سردرها و مانند آن‌ها باشد. برخی معماران مقرنس‌ها را در جبهه ساختمان‌ها نیز به کار برده‌اند و در ساختن آن مهارت را به حدی رسانده‌اند که نمی‌گذاردند موجب سنگینی ساختمان شود و بر اصل و پایه فشار آورد.

مقرنس نوعی تزئین است با فرورفتگی‌ها و برجستگی‌هایی از روی نظم و قاعده که در بعضی موارد به شکل استالاکتیت آویزان است و در حقیقت این نوع تزئین معماری نوعی تزئین حجم پردازی شده‌است. در واقع مقرنس نوعی تجسم سه‌بعدی و برجسته نقش‌های هندسی و گره‌چینی‌های معماری و هنر اسلامی است.

به کارگیری مقرنس به‌طور عمده در معماری اسلامی در ایران و کشورهای اسلامی و عربی رشد کرد.

انواع مقرنس

مقرنس‌ها را از لحاظ شکل می‌توان به ۴ دسته تقسیم کرد:

۱- مقرنس‌های جلو آمده: مقرنس‌هایی را می‌گویند که مصالح آن از خود بناست؛ و در نهایت سادگی و بدون هیچ پیرایه‌ای به صورت آجر یا گچی، انتهای سطوح خارجی نمای بیرون ساختمان را آرایش می‌دهند و استحکام آن‌ها زیاد است.

۲- مقرنس‌های روی هم قرار گرفته: این مقرنس‌ها افزون بر مصالح به کار رفته اصلی بنا از مصالحی مانند گچ و آجر و سنگ که به بنا الحاق و اضافه شده ساخته می‌شوند و در سطوح داخل و خارج بنا به کار می‌روند. این مقرنس‌ها بیشتر در چند ردیف (دو تا پنج یا بیشتر) روی هم قرار دارند و دارای ثبات متوسطی هستند.

۳- مقرنس‌های معلق: شبیه همان منشورهای آهکی آویزان در غارها یا استلاکتیت بوده و بیشتر از چسباندن مواد مختلف چون گچ، سفال، کاشی و مانند آن‌ها به سطوح مقعر داخل بنا شکل می‌گیرند. این نوع مقرنس آویزان به نظر می‌رسند و دارای ثبات کمی می‌باشند.

۴- مقرنسهای لانه زنبوری: چنان‌که از نام آن پیداست، شبیه لانه زنبور هستند و در مجموع مانند کندوهای کوچک بر روی هم قرار گرفته دیده می‌شوند. این دسته از مقرنس‌ها تاحدی شبیه به مقرنس‌های معلق هستند.

فهرست مطالب:

مختصری درباره تاریخچه و جایگاه مقرنس در معماری ایران

وجه تسمیه و معنی لغوی مقرنس

انواع مقرنس

الهام از طبیعت یا ابتکار؟

کتاب هنر اسلامی هانری مارتین

اشکال و تعاریف

آلت های مقرنس

معرفی آلت های مقرنس بر روی نقشه

اشکال و مدل های بکار رفته در ایجاد مقرنس

پلان معکوس و تبدیل سطح چند ضلعی برای اجرای مقرنس

مقرنس پیش از اسلام

مقرنس در بناهای اسلامی

مقرنس در چهار قرن اول هجری

مقرنس در دو قرن پنجم و ششم

برج لاجیم

برج رسکت

گنبد علی

برج طغرل

منار ساربان اصفهان

مسجد جامع اصفهان

مقرنس در دوره مغول

تقسیم بندی مقرنس در چهار دسته

شیوه اجرای مقرنس

اجرای مقرنس آجری

اجرای مقرنس های معرق، گچی و آینه کاری

منابع و مآخذ