مبانی نظری کتابخانه های دیجیتال، کتابخانه های سنتی
توضیحات: 72صفحه فارسی (word) با منابع کامل
تحقیق آماده با رفرنس دهی کامل فارسی و انگلیسی و پانویس ها، برگرفته از مقاله های فارسی و ترجمه تخصصی متون مقاله انگلیسی با ترجمه آماده کتاب های خارجی و کتاب های داخلی رشته های مختلف، مناسب برای انجام و نوشتن پروپوزال و فصل دوم پایان نامه و مقاله داخلی و خارجی و طرح های تحقیقاتی
خلاصه ای از کار:
کتابخانه های دیجیتال و سنتی
کتابخانه ها محل ذخیره ی دانش ها هستند. کتابخانه دیجیتال، کتابخانه ای است که در آن منابع تمام متن وخدمات کتابخانه ای به صورت دیجیتال در اختیار کاربران قرار می گیرد.
کتابخانه های دیجیتالی، کتابخانه های الکترونیکی ای هستند که در آنها شمارزیادی از کاربران که از نظر جغرافیایی پراکنده هستند می توانند به محتوای منابع گوناگون مواد الکترونیکی مانند:متن، تصاویر،نقشه ها، صداها دسترسی داشته باشند. درکتابخانه دیجیتال چندین کاربر می توانند در زمان واحد از یک منبع خاص استفاده کنند. (واسولو و اسرینی[1]، 1389، 41).
……………………….
– سیر تحول کتابخانه ها
به طور کلی کتابخانه ها از لحاظ ساختاری به پنج دسته اصلی و در واقع به پنج نسل طبقه بندی می شوند.
نسل اول : کتابخانه های سنتی[2]
در این کتابخانه ها ، همه متون و مواد آموزشی و تحقیقی به صورت نسخه های چاپی و یا خطی در قرون گذشته بوده و انواع خدمات کتابداری چه خدمات داخلی مثل فهرست نویسی ، رده بندی و جز آن و چه خدمات خارجی مثل ارتباط و ارایه خدمات به کاربران یا مبادله با دیگر کتابخانه ها به صورت دستی و توسط کتابدار انجام می شد.
……………
– کتابخانه دیجیتال
– مفهوم
بحث کتابخانه های دیجیتال بحثی روزآمد و نوین در جامعه، حداقل در حوزه علوم کتابداری و فن آوری اطلاعات می باشد. برداشت عموم از کتابخانه های دیجیتال مانند حکایت قدیمی برداشت افراد از فیل در اتاق تاریک میباشد که هر کسی با لمس کردن برخی از اعضای فیل پی به آن چیزی می برد که در ذهن خود تصور می کردند و آن تصور خود را برای دیگران توصیف می کرد، در زمان حال افراد نیز برداشتهایی از کتابخانه های دیجیتال در ذهن و تصور خود دارند که زیاد با واقعیت برابری نمی کند.کتابخانه دیجیتالی دارای تعاریف مختلفی است که پژوهشگران از آن ارائه داده اند که در ذیل به تعدادی از آن ها اشاره شده است.
کتابخانه دیجیتال در تعریف سنتی :
کتابخانه های دیجیتال سازمان هایی هستند که در آن کارکنان متخصصی به انتخاب و سازماندهی منابع اطلاعاتی دیجیتال بپردازند ، اطلاعات تمام متن دیجیتال به جامعه کاربران آن کتابخانه ارائه شود و وابسته به یک کتابخانه سنتی باشد؛(مجیدی و همکاران، 1386).
…………….
-اهداف
یک کتابخانه دیجیتالی با هدف تسهیل دسترسی مردم جهان به کتاب و منابع مختلف در هر زمان و مکان شروع به کار می کند تا محققان، دانشمندان، دانشجویان و افراد علاقه مند به مطالعه بتوانند آسوده تر تبادل اطلاعات و نظر کرده و دانش خود را با دیگران به اشتراک بگذارند.کتابخانه های دیجیتالی همان اهداف و عملکردهای کتابخانه های سنتی را داردکه شامل…………..
-ویژگی ها و اجزاء
از آغاز هدف تمام کتابخانه‌ها دسترسی به اطلاعات بوده است تا بتوانند در ارائه خدمات بهتر به مراجعین همیشه پیشقدم باشند. کتابخانه‌های سنتی با در اختیار قرار دادن کتب و منابع چاپی به مراجعین کتابخانه‌ها، به اهداف خود که همان ارائه اطلاعات بوده است دست پیدا کرده‌اند. حال با پیشرفت تکنولوژی و افزایش اطلاعات، کتابخانه‌های سنتی توان جوابگویی به افراد را ندارند. در اینجاست که تکنولوژی به کمک کتابداران می‌آید و با استفاده از فضای مجازی منابع را بدون حضور………..
– مزایا
کتابخانه های فیزیکی دارای مشکلات متعددی هستند از جمله اینکه در این نوع کتابخانه ها دسترسی به کتابها تنها به میزان تعدادکپی آن ممکن است و مراجعه کنندگان بعدی امکان استفاده از آن را ندارند همچنین امکان استفاده از این نوع کتابخانه ها در روزهای خاصی از هفته و در ساعت های معینی ممکن است .در کتابخانه های سنتی ریسک از بین رفتن اسناد در اثر سهل انگاری و یا اشتباده وجود دارد و حتی ممکن است غیرقابل جبران باشد و دسترسی به کتابها برای افراد در نقاط دور افتاده بسیار به سختی انجام می گیردولی با ظهور کتابخانه های دیجیتالی این محدودیت ها از بین رفته و افراد بسیاری از مزایای این نوع کتابخانه ها بهره مند شده اند به این صورت که در کتابخانه های الکترونیکی امکان دستیابی به منابع برای……………
– تفاوت کتابخانه سنتی با کتابخانه دیجیتال
کتابخانه های سنتی کتابخانه هایی هستند که مجموعه اطلاعات آنهابصورت چاپی است و کلیه عملیات کتابخانه ای و ارائه خدمات اطلاعاتی بصورت دستی انجام می شود. این کتابخانه ها نیاز به فضای مناسب دارند و استفاده کنندگان برای دستیابی به اطلاعات وقت زیادی صرف می کنند که در مواردی بی نتیجه است . از طرفی محدودیت ساعت کار کتابخانه ها موجب…………
– پورتال کتابخانه ای
پورتال[3] در معنای لغوی به معانی باب، سر در، دروازه، مدخل، ایوان میباشد. این کلمه با توجه به کاربرد آن در علوم میتواند معانی مختلفی پیدا کند، به عنوان مثال در علم معماری به معنی درگاه میباشد.
…………….
– مجموعه کتابخانه دیجیتال
– انواع منابع الکترونیکی
در کتابخانه دیجیتالی، تمام منابع و یا برخی از کتاب های پر مراجعه به صورت فایل های قابل استفاده در رایانه در آمده و در اختیار مراجعین قرار می گیرد.این منابع می توانند با استفاده از شبکه های محلی یا جهانی (به صورت وب سایت) قابل دسترس عموم باشند و یا با استفاده از میزهای مخصوص کتاب دیجیتال، فقط در محیط خود کتابخانه، یا در محیط های مورد نظر کتابخانه نظیر فرهنگسراها، فرودگاه ها، ایستگاه های قطار شهری و بین شهری و… مورد استفاده قرار گیرد.
……………….
-کتاب الکترونیکی
در عصر حاضر زندگی انسان ها راکد باقی نمی ماند و روز به روز به سوی مدرنیته حرکت می کند. تکنولوژی در تمام بخش های زندگی انسان ها رخنه کرده و زندگی ها را به سوی آرامش سوق می دهد. اما در زمینه فرهنگی چیزی که از بنیان تغییر کرده کتاب است .ایده ایجاد کتاب های الکترونیکی برای نخستین بار در سال 1971 مطرح شد . این طرح با استقبال چشمگیری روبه روشد به طوری که کتاب های الکترونیکی در سال های اخیر توجه بسیاری را به خود جلب کرد .
…………..
– نشریه الکترونیکی
ارائه مجلات چاپی در قالب الکترونیکی از اوائل دهه 1980 شروع شد. در ابتدا مجلات از طریق پست الکترونیک ی افراد، با اطلاعات حاوی عنوان، چکیده، اطلاعات کتابشناختی مجلات و شماره ارجاع مخصوص برای دریافت متن کامل آن ها از طریق FTP برای آن ها ارسال می شد.در طول دهه 1990 پدیده‌های گوناگونی که به شکل‌های متفاوت، با عنوان مجلات الکترونیکی یا نشریات الکترونیکی نامیده می‌شوند، بوجود آمدند و به نظر می‌رسد که مدیریت پیایندها را در کتابخانه‌ها………………..
– چند رسانه ای
پیدایش مفهوم چندرسانه‌ای را می‌توان در دهه 1940 جست‌وجو کرد. در سال 1945، وانوار بوش[4]، مشاور علمی روزولت، طرحی برای تولید دستگاهی تحت عنوان مِمِکس[5] ارائه کرد تا بتواند متن، نقشه، عکس، و یادداشت‌های شخصی را با یکدیگر ترکیب کند و نمایش دهد. چنین دستگاهی هرگز ساخته نشد، اما امروزه به‌عنوان نخستین اندیشه مطرح‌شده درباره……………
– پایان نامه و رساله
تز[6] ، رساله[7] یا پایان‌نامه نوشته‌ای است که به‌وسیله داوطلب درجه دانشگاهی، به‌عنوان یکی از شرایط احراز آن، ارائه می‌شود و نویسنده آن دانشجویی است که زیر نظر کلی یک هیأت علمی کار می‌کند. موضوع انتخابی پایان‌نامه، معمولاً، محدود و تخصصی است و تحقیق در مورد آن، زمان مشخص و مبتنی بر روش علمی را طلب می‌کند .همین ویژگی است که پایان‌نامه را تبدیل به منبع اطلاعاتی ارزشمندی برای علاقه‌مندان به آن حوزه موضوعی می‌سازد. پایان‌نامه‌ها معمولاً اساس تدوین مقاله‌ها یا کتابهای منتشر شده بعدی می‌شوند و تا آن زمان تنها مدرک دسترس‌پذیر آن فعالیت علمی محسوب می‌شوند .اهمیت پایان‌نامه‌ها را معمولاً از دو دیدگاه ارزیابی می‌کنند:
- به‌عنوان گامی مقدماتی و نخستین تحقیق جدی و منضبط دانشجو در زمان‌بندی مشخص
- به مثابه کاری نهایی که برآیند کل یافته‌های دانشجو در طول دوره تحصیلی است .
عمده دلایل تهیه پایان‌نامه تحصیلی عبارتند از:
- یادگیری روش‌شناسی تحقیق؛
- توسعه نگرش علمی؛
- کسب موفقیت برای مطالعه‌ای جدی و عمیق و کسب تجربه علمی در حوزه موضوعی خاص؛
- کسب مهارت برای مطالعه نقادانه و موشکافانه؛
- بهره‌مندی از اطلاعات جدیدتر؛
- شرط لازم برای دریافت مدرک تحصیلی؛
- انتشار نتایج پایان‌نامه به‌شکل مقاله پژوهشی در مجلات علمی و تخصصی.
قابلیت‌های این‌گونه منابع از نظر اطلاعاتی و پژوهشی، سبب شده است که پایان‌نامه‌ها را از دو دیدگاه در رشته‌های مختلف دانشگاهی و پژوهشی مورد توجه قرار دهند: یکی به‌عنوان مدرک مفید پژوهشی (به اعتبار متن تحقیق)؛ و دیگری به مثابه نوعی کتابشناسی تخصصی (به اعتبار فهرست مآخذ پایانی) (حرّی، 1372).
استفاده از پایان‌نامه تابع شرایط ویژه‌ای است زیرا، از لحاظ حقوقی، تکثیر و نقل از پایان‌نامه‌های تحصیلی بدون اجازه از صاحبان اثر (دانشجو و استاد راهنما) مجاز نیست. طبق قانون واسپاری، نسخه های محدودی به دانشکده محل تحصیل و کتابخانه مربوط ارائه می‌شود و در کتابخانه‌ها نیز سعی شده است از پایان‌نامه‌ها فقط در حد مطالعه در محل و احیاناً معدودی نقل قول با ذکر منبع و یا استفاده از منابع و مراجع معرفی شده و نهایتاً روبرداشت چکیده پایان‌نامه‌ها استفاده شود (بنی اقبال ،1377).
فهرست پایان‌نامه‌ها هم اکنون به‌گونه‌های مختلف چاپی و رایانه‌ای در دسترس است. مهم‌ترین منبع در سطح جهانی، چکیده‌نامه بین‌المللی پایان نامه‌های تحصیلی[8] است که چکیده پایان‌نامه‌های دکترای پذیرفته شده در دانشگاه‌های امریکا از 1861 تاکنون را دربرمی‌گیرد. این منبع هم به‌شکل چاپی و هم به‌صورت صفحه فشرده تولید می‌شود. در پایگاه اطلاعاتی لیزا [9]نیز اطلاعات کتابشناختی و چکیده پایان‌نامه‌های کتابداری و اطلاع‌رسانی وجود دارد. در انگلیس، نمایه پایان‌نامه‌های اسلیب[10] ، رساله‌های کتابداری و اطلاع‌رسانی را معرفی می‌کند و نیز بخش امانی کتابخانه بریتانیا نشریه‌ای ماهانه حاوی چکیده گزارش‌ها و پژوهش‌های دولتی، از جمله پایان‌نامه‌های دانشگاهی، را چاپ و منتشر می‌کند (ناظم،1365). از فعالیت‌های صورت گرفته در ایران، تهیه پایگاه اطلاعاتی چکیده پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری به‌شکل چاپی و به‌صورت صفحه فشرده توسط مرکز اطلاعات و مدارک علمی[11] را می‌توان نام برد. درج فهرست پایان‌نامه‌ها در برخی نشریات و تهیه فهرست پایان‌نامه‌های حوزه‌ای از علوم و یا متعلق به رشته‌های مختلف یک دانشگاه و نیز سازماندهی این منابع ارزشمند در کتابخانه‌ها، از جمله گام‌های مثبتی است که برای دسترس‌پذیر کردن این‌گونه مدارک صورت می‌گیرد.
…………………
– محتوای مجموعه کتابخانه دیجیتال
محتوای کتابخانه های دیجیتال شامل منابع اطلاعاتی در قالب الکترونیکی (متن ، صوت، تصویر، ویدیو ) می باشد که برخی از آن ها ممکن است به صورت تجاری از ناشران و عرضه کنندگان منابع و پایگاه های اطلاعاتی خریداری شوند .علاوه بر این در مجموعه کتابخانه دیجیتالی امکان دستیابی به پایگاه های اطلاعاتی ، فهرست کتابخانه های الکترونیکی، منابع تمام متن ، مجلات الکترونیکی و وب سایت های مرتبط وجود دارد.
…………….
– ابزار و روشهای تبدیل منابع چاپی به دیجیتال
در کتابخانه های دیجیتال نیاز به سخت‌افزارها و نرم‌افزارهایی می باشد تا از طریق آ نها بتوان متون موجود را قابل استفاده و مطالعه کاربر قرار داد، از جمله این سخت افزارها و نرم افزارها می توان به موارد ذیل اشاره کرد.
سخت‌افزار:
…………..
– تامین منابع دیجیتال
بخش مهمی از کتابخانه های دیجیتال را تهیه منابع دیجیتال تشکیل می دهد. تهیه منابع با فرمت دیجیتال بسیار با صرفه تر از منابع آنالوگ است.کتابخانه ها باید نسبت به فرمت، کیفیت و حجم منابع دقت نظر داشته باشند و منابعی را تهیه کنند که بیشتر مورد استفاده کتابخانه قرار گیرند. تهیه منابع دیجیتال با مجوز مالکیت معنوی از ارزش بسزایی برخوردار است.
از جمله راههای مختلف گردآوری و تهیه منابع در کتابخانه دیجیتال به شرح زیر می باشد:
………….
– سیستم نرم افزاری کتابخانه دیجیتال
هر نرم افزار مبتنی بر وب برای اجرا نیاز به مجموعه ای از سخت افزارها و نرم افزارهای کارساز سرویس دهنده[12] و سرویس گیرنده[13] دارد مانند:
- نوع سیستم عامل مورد نیاز برای اجرا؛
- زبان برنامه نویسی: زبانی که با آن ، پیاده سازی می شود؛
…………….
-تهیه نرم افزار
به طور کلّی در تهیه نرم افزار کتابخانه دیجیتال سه روش عمده وجود دارد:
- تولید نرم افزار ؛
………………….
– نرم افزارهای کتابخانه دیجیتال سیمرغ
سیمرغ یک شبکه مجازی بر خط[14] است که از مجموع میزبانهای سیمرغ در اینترنت (وب) تشکیل شده است. در شبکه سیمرغ امکان ارتباط اطلاعات میان میزبانها وجود دارد به همین دلیل قابلیت جستجوی همزمان در شبکه را برای مخاطبان سیمرغ فراهم می شود. به عبارت دیگر محقق یاجستجو کننده با اتصال به یکی از مراکز میزبان سیمرغ می تواندبه شکل همزمان در تمام مراکز موجود در شبکه به جستجو وبازیابی اطلاعات بپردازد. نرم افزار شامل پایگاه کتابهای فارسی،کتابهای لاتین، نشریات فارسی و لاتین، پایان نامه ها و… می باشدکه هر کدام از پایگاهها با استفاده از فیلدهای متنوع(عنوان،پدید آور ، موضوع و…..) قابل جستجو می باشد.
………………
-نرم افزارهای کتابخانه دیجیتال پارس آذرخش
شرکت پارس آذرخش در تاریخ 21/8/1367 تحت شماره 11036 در اداره ثبت شرکتها و مالکیت صنعتی تهران ثبت شد. این شرکت با هدف فراهم آوری و تهیه مواد کتابی و غیرکتابی و ارائه سرویس های مربوطه به کتابخانه و مراکز اسنادی کشور پا به عرصه اطلاع رسانی نهاد.
………………
– نرم افزار کتابخانه دیجیتال دانشگاه پیام نور
نرم افزار مورد استفاده در کتابخانه دیجیتال دانشگاه پیام نور ، نرم افزار پاپیروس می باشد. پاپیروس یک نرم افزارکاملاً حرفه ای است که با حمایت شرکتهای بزرگ نرم افزاری دنیا در اشاعه فرهنگ تولید سیستمهای کد باز نوشته شده و با توافقات مشخصی، ضمن حمایت های شرکت مادر، در اختیار شرکت فرارسانه مشرق زمین[15] قرار گرفته است. متخصصان این……………….
کاربران کتابخانه دیجیتال
انتظارات کاربران
علم و دانش ما در مورد انتظارات خدمات کتابخانه دیجیتالی، بطور عمده بر اساس حکایت و نظرات است. اگر چه این ممکن است یک نقطه نظر محکومی باشد، حقیقت این است که نوعی از بهترین درک حرفه ای است که در زمینه اطلاعات کتابخانه صورت گرفته است اما این علاوه بر تلاش های آنهایی است که عملی که بر اساس بیشترین شواهداست را دنبال و جستجو می کنند .
……………
– راهنمایی و کمک به کاربران کتابخانه های دیجیتال
حاجی شمسایی( ١٣٨۶ ) معتقد است که یکی از فعالیت های عمده و خدمات دائمی کتابداران ، صرفه جویی در وقت خوانندگان می باشدکه حدود ٧٠ سال پیش توسط رانگاناتان در قالب چهارمین قانون معروف او مطرح شد. به همین دلیل با رواج اینترنت و با توجه به مهارت پایین کاربران در کار با نظام ها و پایگاههای اطلاعاتی و به دلیل فرصت کمی که…………….
– خدمات کتابخانه دیجیتال به کاربران
بطور کلّی خدمات در کتابخانه های دیجیتال را می توان به دو دسته تقسیم کرد:
١. ارائه خدمات سنتی به شیوهای جدید
……………
معرفی چند نمونه کتابخانه دیجیتال
کتابخانه های دیجیتالی در ایران
کتابخانه دیجیتالی دید[16]
کتابخانه دیجیتالی مبتنی بر وب در حوزه تخصصی اموربین الملل و علوم سیاسی است و به گردآوری و سازماندهی انواع مدارکی که دارای اطلاعات مفید در زمینه امور بین الملل و علوم سیاسی می باشند می پردازد. بالغ بر ٢٢ نوع مدرک از قبیل کتاب، مقاله، تحلیل خبری، تحقیق و پژوهش، توصیف شخصیت ها، سازمان ها و مراکز، گزارش،پایان نامه، مصاحبه،……………….
کتابخانه دیجیتالی تبیان[17]
مؤسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی است. اکنون بالغ بر 5253 کتاب و 119 مقاله در کتابخانه دیجیتالی تبیان موجود است که از این تعداد سهم کتابخانه فارسی 1938 ، کتابخانه عربی 1957 و کتابخانه انگلیسی 1239 عنوان می باشد. امکانات جستجوی این کتابخانه به کاربر امکان می دهد در قسمت فهرست ها یا متن………….
– کتابخانه های دیجیتالی در خارج
کتابخانه دیجیتالی آمریکن مموری[18]
این طرح از سوی کتابخانه کنگره در حال اجرا است که شامل دیجیتال سازی صدها هزار منبع تاریخی و فرهنگی از مجموعه کتابخانه کنگره آمریکا می باشد. دارای مجموعه هایی است که کاربران با مراجعه به هر یک از این مجموعه ها…………….
منابع:
آر.کی .شارماو کی آر ویشواناتان. 1385. کتابخانه های دیجیتالی:توسعه و چالش، ،ترجمه مریم صابری ، فصلنامه کتاب 68 ،1385 ،ص 248.
اصنافی، ا. ١٣٨۴ . کتابهای الکترونیکی در کتابخانه ها.مجله الکترونیکی مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران : شماره ۴ ، صفحه ۴.
اطهری ،مرضیه .” آموزش کاربران کتابخانه دیجیتال”.ارتباط علمی ،دوره 14 ، شماره 2 ،1388
[1] – Wasolo and Asrini
[2]. Tratitional libraries
[3].portal
[4] . Vannevar Bush
[5] . Memex
[6] thesis
[7] .dissertation
[8] . Dissertation Abstracts International
2 . Library & Information Science Abstracts (LISA
[10] . Aslib,s Index to Thesis
[11] . Iranian Information & Document Center
[12] . client
[13] . Server
[14] .online
[15] . elumedia
[16] . http://www.did.ir
[17] . http://www.tebyan.net
[18] . www.memory.loc.gov