عنوان: مبانی نظری و پیشینه تحقیق توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاهای غیررسمی
فرمت فایل: word
تعداد صفحات: 60
سکونتگاه های غیررسمی در جهان از پیشینه طولانی برخوردار است، که از زمان شکل گیری تا کنون با عناوین متعددی چون: حاشیه نشینی، سکونتگاه های خودرو و نابسامان، اجتماعات آلونکی، سکونتگاه نابهنجار و خود انگیخته نامیده می شود. بدین صورت که شخصی به غیراز مالک زمین، مساکنی را با اجازه و یا بدون اجازه صاحب ملک می ساخته است. اما آنها مساکن حاشیه ای غیرقانونی، به آن مفهومی که ما تعریف و طبقه بندی می نمائیم، نبوده اند.
با این حال، « اسکان های غیررسمی » در حقیقت یک اصطلاح منسوب به غرب است که سابقه آن به نوشته های متفکرینی چون رابرت پارک[1]، اورت استون [2]، جان ترنر[3] و چارلز آبرامز[4] برمی گردد.
رابرت پارک و اورت استون در نوشته های خود کوشیدند ظهور یک تیپ شخصیت، یعنی انسان با سکونت غیررسمی را در وضعیت برخورد و ستیز فرهنگی روشن سازند. همانگونه که پارک نشان داده، انسان ساکن سکونتگاه غیررسمی کسی است که در سرنوشت، محکوم به زندگی در دو جامعه با فرهنگ نه متفاوت بلکه متعارض می باشد (Kazemi , 1980, pp 19-50)
جان ترنر در سال 1969 نظریه خوش بینانه و مثبتی را اتخاذ نمود و اســکانهای غیررسمی را به عنوان راه حل بسیار مناسب برای مشکلات مسکن در نواحی شهری کشورهای در حال توسعه توصیف کرد.(Turner, 1968, p357)
اسکان های غیر رسمی فاکتور برجسته و غالب در شهرنشینی و تهیه مسکن برای فقرای شهری می باشد. این سکونتگاه ها نباید به مانند بخشی از بحران کشوری مسکن، بلکه به عنوان سهم فقرا، برای حل مسئله خودشان نگریسته شود. (El-Batran, et al, 1998, p222) این گونه سکونتگاه هادرواقع مشکل بیضابطهای از تجمع مکانی گروههای کم درآمد در نقاط آسیبپذیر شهر میباشد که به صورت کاملاً سازماننیافته (خودرو و فاقد مجوز رسمی از نهادهای شهری) ایجاد میگردد. این نواحی به دلیل سرعت پیدایش و عدم نظارت دستگاههای اجرایی فاقد استانداردهای قابل قبول زیستی بوده و عمدتاً در فقدان نظام شکلیافته (مطلوب) سکونتی و در پاسخگویی فقرا به نیاز سکونت آنها در مدت زمان بسیار کوتاه شکل میگیرند. در ادبیات توسعه شهری، این محدودهها را جزء نواحی آسیبپذیر نیز تصور میکنند و شرایط موجود در این نواحی را مساعد برای بروز ناهنجاریهای اجتماعی میدانند. در بسیاری از موارد، مدیران اقدامات مؤثری را در جهت بهبود آنها انجام نمیدهند و عمده اقدامات خود را معطوف به بهسازی معابر و ارتقاء وضعیت کالبدی این نواحی میکنند و کمتر به حوزه انسانی ساکن در این نواحیمی پردازند. هرچند شاید نتوان به یک تعریف جامع و فراگیر در توصیف ویژگیهای این نواحی رسید که تمامی وجوه حاکم بر این مناطق را بازگو نماید لیکن در یک برداشت کلی میتوان ایجاد این نواحی در شهرها را جزیی از فرایند عدم تعادل شهری/ منطقهای و سازگاری دوگانه اقتصادی در جامعه تلقی کرد که منجر به تغییر مکانی جمعیت از نواحی فقیر و توسعهنیافته روستایی به سمت و سوی نواحی برتر شهری میگردد. در این جریان انتقال جمعیتی، به دلیل عدم پاسخگویی بازار رسمی، نواحی بیدفاع و فاقد نظارت شهری، عرصه اسکان این گروههای تازه وارد، که توان رقابت در بازار رسمی زمین و مسکن را ندارند، شده و با سرعت مهارنشدنی اشغال میگردند. هماهنگی با این نیاز اجتماعی، فرصتطلبی گروههای سودجوورانتخواری زمین، به عنوان یک فعالیت اقتصای، عامل تشدیدکننده محسوب شده و زمینه لازم در گسترش آن پدید میآورد. شاخصه‌های چنین مناطقی معمولا باعواملی نظیر فقدان خدمات پایه و اساسی، فقدان امنیت مالکیت زمین، سکونت خانوارهای کم درآمد و فقیر و وابستگی شدید به فرصت‌های شغلی غیر رسمی بیان می شود.(رفیعیان، 1385، ص265)
1Robert, E.Park
2 Everet, Stone
3John, Turner
4 Charles, Abrams
فهرست مطالب
مفهوم سکونتگاههای غیررسمی
تعاریف سکونتگاههای غیررسمی
تعریف توانمند سازی
گرایشات شهرنشینی و سکونتگاههای غیررسمی
گرایشات جهانی
گرایشات شهرنشینی و سکونتگاههای غیررسمی در ایران
ویژگیهای اسکانهای غیررسمی
علل پیدایش سکونتگاههای غیررسمی
عوامل ساختاری جامعه:
علل سازمانی:
فقدان سیستمهای حمایتی و مشارکتی:
فعالیتهای باندهای (مافیایی) نامشروع زمین
رویکردها و رهیافتهای مداخله در اسکانهای غیررسمی
رویکردهای مداخله در اسکانهای غیررسمی در قالب دیدگاههای مختلف
بررسی تاریخی رویکردهای مداخله در اسکانهای غیررسمی
مقطع اول (دهه 1960)
مقطع دوم (دهه 1970)
مقطع سوم (دهه 1980)
فرآیند توانمند سازی
ساختار و ابعاد توانمندسازی
جایگاه و اهمیت مشارکت با تأکید بر توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی
مشارکت توسعه ای
الگوی مشارکت ساکنین سکونت گاه های غیر رسمی
موانع و مشکلات مشارکت متشکل مردمی در کشور
محدودیت های ساختاری و سیستمی ( نبود سازماندهی و زیر ساخت های مناسب)
محدودیت های فرهنگی و اجتماعی ( نبود یکپارچگی فرهنگی ، زبانی و …)
محدودیتهای نهادی :
محدودیت های قانونی ؛
محدودیت های مالی ؛
محدودیت های مربوط به حرکت جدید سازمان های غیر دولتی ؛
محدودیت های تکنولوژی ؛
منابع