جُملِه یک یا چند فراکرد مرتبط به هم را شامل می‌شود که پیام کاملی را از فرستنده پیام (گوینده، نویسنده) به گیرنده پیام (شنونده، خواننده) برساند. ما مقصود خود را به صورت جمله بیان می‌کنیم. جمله یک یا مجموع چند جمله است.

از نگاه ساختار

• جمله ساده: جمله‌ای که تنها از یک فراکرد تشکیل یافته باشد.

نمونه: فردا سالگرد پیروزی مردم نیکاراگوئه است.

• جمله مرکب: جمله‌ای که از دو یا چند فراکرد همپایه ساخته شده‌است.

نمونه: اگر به مریض دارو داده نشود، خواهد مرد.

• جمله پیچیده: جمله‌ای که از یک فراکرد پایه و یک یا چند فراکرد پیرو ساخته شده‌است.

نمونه:علی به درس ریاضیات که از درس‌های مشکل است، علاقه دارد.

از نگاه هدف

جمله از لحاظ هدف و پیامی که منتقل می‌کند دارای انواع زیر است:

• جمله خبری: جمله‌ای است که واقع شدن (یا نشدن) یا بودن (یا نبودن) حالتی را بیان می‌کند.

نمونه: فردا سالگرد پیروزی مردم نیکاراگوئه‌است.

• جمله پرسشی: جمله‌ای است که در آن با استفاده از کلمات پرسشی یا تغییر لحن پیرامون موضوعی سؤال می‌کند.

نمونه: فردا چه روزی است؟

• جمله عاطفی یا جمله تعجبی:جمله‌ای است منعکس کننده یکی از عواطف انسانی که اگر شامل تعجب یا تحسین باشد بدان جمله تعجبی نیز گفته و در انتهای جمله از این نشانه «!» استفاده می‌کنیم.

نمونه: چه باغ باصفایی!

• جمله امری: جمله‌ای است که با آن انجام دادن کاری یا دست داشتن و پذیرفتن صفت یا حالتی بصورت مثبت یا منفی خواسته می‌شود؛ که به شکل مثبت آن فعل امر و شکل منفی آن فعل نهی می‌گوییم.

نمونه: همه در جای خود بایستند.

• جمله دعایی: جمله‌است که حاوی دعا یا نفرین باشد.

 

فهرست مطالب:

جملات خبری

اسناد

اسناد حقیقی و مجازی

نفس خبر

غرض از خبر، اظهار تاثر و اندوه

غرض از خبر، توبیخ و ملامت

غرض از خبر، بشارت و اظهار انبساط

غرض از خبر، تشویق کردن و امید دادن

غرض از خبر، هشدار

غرض های دیگر از خبر

جمله خبری و معانی

خبر در سبک ادبی

شبه جمله

زبان عادی و زبان عاطفی

خبر موکد

حذف مسندالیه

تکیه روی مسند

تحقیر مسندالیه

کراهت از ذکر مسندالیه

مسندالیه آشکار است

مصلحت در پنهان کردن

تنکیر مسندالیه

تکیه روی مسند نه مسند الیه

برای پنهان کردن هویت مسندالیه

تعظیم

تقلیل و تحقیر

مسندالیه همراه صفت اشاره

مسندالیه به صورت اسم عام

آوردن مسندالیه با صفت های مبهم

حکم کلی و قوانین علمی

پند و اندرز

قصد معرفی نکردن مسندالیه

تکیه روی مسند است نه مسندالیه

تاخیر مسندالیه

آوردن مسندالیه با موصول «که»

به جهت تاکید و تعظیم

به جهت تاکید و تحقیر

به جهت تحقیر و تنبه

برای مفاخره

در مقام تعریض

آوردن مسندالیه به صورت جمع

ادعای شمول و استقرای تام

بیان نوع، استغراق

تاکید و اغراق

مسندالیه مطلق و مقید

مسندالیه مقید به قید تاکید

قید وصف

قید حال

قید اضافه

قید شرط

مسند مقید به قید

احوال مسند

ذکر و حذف مسند

حذف مسند به قرینه لفظی

حذف مسند به قرینه معنوی

تقدیم مسند

تاکید بر مسند

تاکید، مفید معنی بشارت

تاکید، مفید معنی انزجار

تکرار مسند

مسند به صورت جمع

برای تعظیم

برای تاکید و کثرت

فعل جمع

فعل ماضی به جای مضارع

قصر و حصر

انواع قصر، قصر صفت

قصر موصوف

کاربرد قصر

قصر افراد

قصر قلب

قصر تعیین

مبالغه

ترغیب و تشویق

تحقیر غیر مقصور فیه

طنز و مسخره

جملات پرسشی

غرض از پرسش، اخبار به طریق غیر مستقیم و مودبانه

امر به طریق غیر مستقیم و مودبانه

تشویق

نهی

توبیخ و ملامت

انکار موکد و نفی

اظهار مخالفت و بیان عجز

تمنا و آرزو

طنز و مخسره و تحقیر

بیان تعجب و حیرت

تعظیم

بیان کثرت

اثبات عقیده خود و بطلان عقیده مخاطب

شمول حکم

اغراق

تنبه و عبرت

برای تقریر خبر

تجاهل

سئوال بلاغی

سئوال در ادبیات

جملات امری

غرض جمله امری، عبرت

دعا

تمنا و تقاضا و آرزو

ارشاد و ترغیب و تشویق

تهدید و تحذیر و تعجیز

تعریض

تسویه و تخییر

اذن و اجازه

تعجب

استهزا و تحقیر

استرحام

فعل نهی

جملات عاطفی

و…