قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی در اولین دورهٔ مجلس شورای ملی به منظور تشکیل شوراهای استان و شهرستان به تصویب رسیده بود و تا زمان نخست وزیری اسدالله علم این قانون بدون تغییر مانده بود. قانون مذکور در ۱۴ مهر ۱۳۴۱ با ۹۲ ماده و هفده تبصره از تصویب کابینه امیر اسدالله علم گذشت و خبر آن در ۱۶ مهر در روزنامه‌های کیهان و اطلاعات من۱تشرشد.

به موجب این مصوبه که در غیاب مجلس، حکم قانون را داشت، به زنان حق رأی داده می‌شد و همچنین شرط مسلمان بودن و سوگند به قرآن مجید از شرایط انتخاب شوندگان حذف شد.

برخی می‌گویند، شاه در پوشش تصویب این لوایح اهداف متفاوتی را دنبال می‌کرد. او می‌خواست علاوه بر سنجش میزان حساسیت علما و توان مذهبی مردم، روحانیت و جریان مذهبی را در یک زورآزمایی کنار بزند تا مجبور به محافظه کاری در برابر آن‌ها نباشد. به همین منظور مطبوعات رسمی کشور با تیترهای درشت به انعکاس تصویب این لوایح و اخبار مربوط به آن پرداختند. این تصویب‌نامه اعتراض علما و مردم مسلمان ایران را برانگیخت. آیت الله خمینی علمای طراز اوّل قم را به نشست‌ها و گفتگوهای متعدد برای لغو این تصویب‌نامه فراخواند، وی با تشریح نقشه‌های استعمار و توطئه‌های آن‌ها مسئولیت علما را در قبال صیانت از اسلام و استقلال کشور یادآور شد و مقرر شد با ارسال تلگراف‌هایی به شاه، لغو فوری تصویب نامهٔ مذکور درخواست شود.

در ۷ آذر ۱۳۴۱ امیراسدالله علم نخست‌وزیر وقت در تلگرافی به علمای قم، لغو مصوبه انجمنهای ایالتی و ولایتی را اعلام کرد.

فهرست مطالب:

مقدمه

تعریف قانون انجمن های ایالتی و ولایتی

معرفی اجمالی

اجرا و مفاد لایحه

نقش علم در دربار

اساس کار دولت علم

ماموریت لایحه

گامی دیگر بر آزادی بی ‌بند و باری

انگیزه و اهداف دولت از اجرای لایحه

مخالفت‌ های موجود با لایحه

مبارزه آیت ‌الله خمینی

نخستین پیام امام

پیام دیگر امام به شاه

دلیل مخالفت امام خمینی

پیام شدیداللحن امام

فرجام لایحه

عقب نشینی دولت

اعلامیه امام خمینی در قم

گزارش ‌های ساواک درباره پیامدهای این تصویب

نهضت دو ماهه روحانیون

اظهارات ساواک در خصوص خلیل ملکی

لغو لایحه

و…