ایمن سازی، یا مصون سازی، فرایندی است که در آن سیستم ایمنی بدن فرد در برابر یک عامل (شناخته شده به عنوان ایمونوژن) تقویت می‌شود.

اولین تاریخچه ایمن‌سازی به پزسکان چینی بر می گردد.

واکسیناسیون یا ایمن‌سازی به انجام کارهایی گفته می‌شود که با هدف جلوگیری از ایجاد عفونت یا کاهش حالت طبیعی بیماری در شخصی با تجویز آنتی بادی یا آنتی ژن به عمل آید. واکسیناسیون با تزریق عضلانی یا وریدی (رگی) آنتی بادی ایمنی غیرفعال یا انتقالی ایجاد می‌گردد. دوام این نوع ایمنی کوتاه مدت است و بسته به نیمه عمر آنتی بادی در بدن فرد دریافت‌کننده دارد و این مدت درحدود سه تا چهار هفته می‌باشد. در صورت تجویز آنتی ژن که شامل میکرو ارگانیسم ضعیف شده، کشته شده یا اجزاء آن می‌شود دستگاه ایمنی فرد دریافت‌کننده تحریک و بطور فعال آنتی بادی تولید می‌کند. ایمنی بدست آمده در این حالت را ایمنی فعال گویند. دوام این نوع ایمنی، طولانی‌تر از نوع غیرفعال است. واکسیناسیون اقدام مهمی است که بوسیله آن با هزینه کم می‌توان از ابتلاء به بیماری‌های عفونی جلوگیری کرد.

ایمن‌سازی فعال

این ایمنی مهمترین و موثرترین وسیله در طب پیشگیری است. به طور مصنوعی از راه تزریق تعداد کمی از ارگانیسم های خاص و یا ضعیف شده،مرده یا سموم تغییر شکل داده شده(توکسویید) وارد بدن میشود.

ایمن‌سازی غیر فعال

ایمنی غیر فعال عناصر پیش‌ساخته شده سیستم ایمنی است که به افراد انتقال پیدا می‌کند بنابراین بدن نیازی به تولید این عناصر ندارد. در حال حاضر پادتن‌ها می‌توانند در ایمنی غیر فعال استفاده شوند. این روش ایمنی خیلی سریع اما به مدت کوتاه شروع به کار می‌کند به این علت که پادتن‌ها به‌طور طبیعی از بین می‌روند و اگر سلول‌های B برای تولید آنتی بادی بیشتر وجود نداشته باشد پادتن‌ها ناپدید خواهند شد. در طول بارداری ایمنی غیر فعال به صورت طبیعی توسط پادتن‌ها از مادر به جنین برای حمایت از جنین در قبل و و اندکی بعد از تولد، منتقل می‌شود. ایمنی غیر فعال مصنوعی به‌طور معمول از طریق تزریق و ابتلاء به بیماری خاص اتفاق ایجاد شده باشد، همچنین برای درمان سریع بیماری‌های حاصل از سموم مثل کزاز نیز استفاده می‌شوند. پادتن‌ها می‌توانند توسط حیوانات نیز تولید شوند که به آن سرم درمانی گویند، هر چند شانس بالای شوک آنا فیلاکسی وجود دارد. از این رو به جای آن از پادتن‌های انسانی که به وسیلهٔ کشت سلول تولید شده‌اند استفاده می‌شود.

فهرست مطالب:

تاریخچه

پیشینه تاریخی ایمن سازی

واقعیت ها

ساختار ایمنی

ایمن شناسی

ایمنی طبیعی (ذاتی)

ایمنی اکتسابی (تطبیقی)

اعضاء لنفاوی

ایمنی همورال

ایمونوگلوبولین

اعمال بیولوژیک آنتی بادی ها

پاسخ ایمنی

واکسیناسیون

ساختار انواع واکسن ها

اجزاء و محتویات واکسن

ایمنی گروهی

تزریقات در برنامه ایمن سازی

توجه عمومی به موارد منع استفاده واکسن

موارد منع مصرف، اقدامات احتیاطی و اجازه مصرف واکسن ها

واکنش های خفیف و شایع ناشی از واکسیناسیون و درمان آنها

در مواردیکه منع واکسیناسیون برای آنها مطرح نمی باشد

موارد اختلاف آنافیلاکسی با سنکوپ یا غش

کاربرد ایمونوگلوبولین ها در ایمنی غیر فعال

نکات پراهمیت در مورد کاربرد واکسن ها در برنامه گسترش ایمنسازی EPI

سل

دیفتری

کزاز

سیاه سرفه

سرخک

سرخجه

اوریون

فلج اطفال

تب زرد

هپاتیت B

نحوه ایمن سازی نوزادان در بدو تولد علیه عفونت هپاتیت B

زنجیره سرما

حساسیت واکسن ها به حرارت

حساسیت واکسن ها به انجماد

نگهداری واکسن در زمان و درجه حرارت مناسب

نشانگر دمای واکسن

ثبت زمان برای استفاده از واکسن پولیو مجهز به VVM

آزمون تکان دادن

تزریق ایمن در برنامه ایمنسازی

مثالهایی ویژه از تزریقات غیر ایمن

استفاده از تجهیزات برای تزریقات استریل

پیشگیری از آلودگی های ناشی از تزریقات غیر ایمن

اجتناب و پیشگیری از صدمات ناشی از تماس با سر سوزن

اقدام لازم برای عدم استفاده مجدد از سر سوزن و سرنگ های مصرفی

ارزشیابی پوشش واکسیناسیون

و…