در نظریه احتمالات و آمار وردایی یا واریانس نوعی سنجش پراکندگی است.

مقدار وردایی با میانگین‌گیری از مربع فاصله مقدار محتمل یا مشاهده شده با مقدار مورد انتظار محاسبه می‌شود. در مقایسه با میانگین می‌توان گفت که میانگین مکان توزیع را نشان می‌دهد، در حالی که وردایی مقیاسی است که نشان می‌دهد که داده‌ها حول میانگین چگونه پخش شده‌اند. وردایی کمتر بدین معنا است که انتظار می‌رود که اگر نمونه‌ای از توزیع مزبور انتخاب شود مقدار آن به میانگین نزدیک باشد. یکای وردایی مربع یکای کمیت اولیه می‌باشد. ریشه دوم وردایی که انحراف معیار نامیده می‌شود دارای واحدی یکسان با متغیر اولیه است.

واریانس یا وردایی عددی است که نشان می‌دهد چگونه یک سری داده حول مقدار میانگین پخش می‌شوند. برای تعریف وردایی اگر فرض کنیم که متغیر تکی  دارای توزیع  است و متوسط توزیع جمعیت آن را با  نشان دهیم آنگاه وردایی این جمعیت به صورت زیر تعیین می‌شود:

حال اگر یک توزیع مجزا داشته باشیم که هر مجموعه داده در آن، دارای احتمال  باشد، وردایی به صورت زیر محاسبه می‌شود:

اما در بیشتر موارد توزیع حاکم بر داده‌ها مشخص نیست در این حالت وردایی را به صورت زیر تخمین می‌زنیم:

در این رابطه  میانگین (امید ریاضی) داده‌هاست که خود از رابطهٔ زیر حساب می‌شود:

البته باید توجه داشت که تخمین فوق یک تخمین دقیق و بدون خطا برای وردایی نیست لذا برای از بین بردن این خطا در تخمین از وردایی تصحیح شده‌استفاده می‌کنیم که به صورت زیر تعریف می‌گردد

فهرست مطالب:

فرضیه همسانی واریانس

ماهیت ناهمسانی واریانس

برخی از دلایل وقوع ناهمسانی

تخمین زنهای OLS در صورت وجود ناهمسانی واریانس

در صورت فرض عدم همبستگی سریالی

علت استفاده از روش GLS به جای OLS

روش حداقل مربعات تعمیم یافته (GLS)

علت تبدیل مدل

معادلات نرمال

نتایج و کاربرد روش OLS در شرایط وجود ناهمسانی واریانس

کشف ناهمسانی واریانس

روشهای کشف ناهمسانی

روش ترسیمی

آزمون پارک

ایراد روش پارک

آزمون گلچسر

آزمون همبستگی رتبه ‌ای اسپیرمن

آزمون گلدفلد – کوانت

اقدامات ممکن جهت رفع مشکل

تبدیل لگاریتمی

مشکلات و مسایل مربوط به تبدیلات

و…