کانی (از یک واژه فارسی به نام کان گرفته شده که در عربی معدن نام دارد)، ماده‌ای طبیعی و جامدی است که ترکیب شیمیایی نسبتاً ثابتی دارند و در ترکیب سنگ‌های پوسته زمین یافت می‌شود و دارای فرمول شیمیایی و ساختمان اتمی مشخص است و در صنایع مختلف مانند خمیردندان‌سازی، ساعت‌سازی و… کاربرد دارد. به زبان ساده اگر بخواهیم کانی را از نگاه شیمی و زمین‌شناسی به‌طور همزمان نگاه کنیم، به این نتیجه خواهیم رسید که تعریف از کانی همانند تعریف همزمان از عنصر و مولکول است، با این تفاوت که کانی نه می‌تواند همیشه از یک عنصر تشکیل شده باشد و نه تعریف مولکول را به‌طور کامل بتواند داشته باشد؛ بلکه کانی کوچک‌ترین جز از یک ماده معدنی هست که به سبب ویژگی‌های منحصر بفردی (منظور ساختار اتمی و نوع ترکیب ملکولی یا شیمیایی) که دارد، باعث متفاوت بودن آن ماده معدنی از دیگر مواد معدنی خواهد شد. به‌طور مثال، اگر خاک رس رادرنظر بگیریم کانی‌های تشکیل دهنده آن (کائولینت، مونت موریلونیت، ایلیت) باعث شده‌است که رس دارای ویژگی منحصر به فردی باشد که از آن به عنوان رس تلقی شود؛ یعنی اگر از دیگر کانی‌ها در اندازه رس استفاده کنیم (مانند خاک سنگی که به سبب تراش کاری و صیقل دادن سنگ در حد میکرون از دستگاه برش کاری ریخته می‌شود)، هرگز ویژگی کانی رس را آن کانی نخواهد داشت؛ زیرا کانی رس دارای آرایش اتمی و ترکیب شیمیای منحصر به خود است که از آن در علم زمین‌شناسی به عنوان کانی یاد می‌شود.

همایندی کانی‌شناسی ،کنارزایی یا پاراژنز (به انگلیسی: Paragenesis)، مفهومی در دانش سنگ‌شناسی است که اجتماع تعادلی فازهای معدنی تعبیر می‌شود. در کنارزایی، برخی از کانی‌ها در شرایط مشابه در کنار هم تشکیل می‌گردند که به آن‌ها کانی‌های همراه یا همایند کانی‌شناسی گفته می‌شود. شناخته‌شده‌ترین این کانی‌ها، اکلوژیت، پریدوتیت، گرانولیت، گارنت، پیروکسن، فلوگوپیت هستند.

اهمیت مطالعه کنارزایی در تشکیل سنگ‌های دگرگونی و سنگ‌های آذرین و به نحو قابل ملاحظه‌ای در مطالعات مربوط به سنگ معدن و رسوب‌های آن بسیار به چشم می‌آید. واژه پاراژنز به معنای کنارزایی را نخستین بار دانشمند آلمانی، آگوست برایت‌هاوپت در سال ۱۸۴۹ میلادی در کتاب خود پاراژنز معدنی (به آلمانی: Die Paragenesis der Mineralien) به‌کار گرفته‌است.

فهرست مطالب:

قانون فازها

قانون گیبس

نحوه استفاده از دیاگرام های سه تایی

اکسیدهای سازنده یک سنگ دگرگونی

تبیین رابطه پاراژنزها در دیاگرامهای مثلثی

دیاگرام ACF

تشکیل دهنده های رئوس این دیاگرام در مورد کانیها

تشکیل دهنده های رئوس این دیاگرام در مورد سنگ ها

روش استفاده از دیاگرام ACF

دیاگرام A’FK

دیاگرام AFM

و…