بازار به مجموعه‌ای از خریداران بالقوه و بالفعل یک کالا یا خدمت اطلاق می‌شود. از نظر تاریخی، بازار به محلی اطلاق می‌شود که خریداران و فروشندگان برای مبادله کالا یا خدمات به آن مراجعه می‌کنند. اما اقتصاددانان به مجموعه خریداران و فروشندگانی که به خرید و فروش کالا یا خدمات خاصی مبادرت می‌کنند، بازار می‌گویند. از دیدگاه بازاریابی، مجموعه خریداران، بازار را تشکیل می‌دهند.

نظریه‌های گوناگون شکست بازار، از جمله پیروان کینز معتقدند بازار به تنهایی قادر به ایجاد تعادل‌های بهینه نیست و شکست بازار را باید با نظارت‌ها و دخالت‌های دولت جبران کرد.

با این حال پیروان مکتب اتریش همچون هایک معتقدند بازار یک نظم خودجوش و قاعده-محور همانند زبان است که حیثیت وجودی مستقل از آن خود ندارد و به اعتبار رعایت برخی قواعد کلی شکل گرفته و منشا اثر در روابط میان انسان‌ها می‌شود. همان‌طور که هیچ زبانی را به هیچ اتهامی در هیچ دادگاهی نمی‌توان محکوم کرد، سخن گفتن از تقصیر نظم بازار نیز بی‌معنی است. البته منظور این نیست که اینگونه نظم‌ها کامل و بی‌عیبند بلکه مقصود روشن کردن جایگاه معرفت شناختی آن‌ها است. هیچ نظمی در عالم انسانی بی‌عیب و نقص نیست، نظم بازار را نیز نمی‌توان از این قاعده مستثنا دانست.

از مدافعان نظام بازار آزاد در ایران نیز می‌توان از دکتر موسی غنی‌نژاد نام برد که انتقادهای وارد شده بر نظام بازار را این گونه توضیح می‌دهد: «برخی اقتصاددانان بر این رای هستند که بازار آزاد (لسه فر) در همه شرایط به نحو مطلوب عمل نمی‌کند و برای رفع این عیب تصمیمات اداری- دولتی خارج از نظام بازار ضرورت دارد. مصداق‌هایی که در این خصوص ذکر می‌شود ازقبیل نابرابری در توزیع درآمد و ثروت یا آثار خارجی منفی ناشی از آلوده کردن محیط زیست و غیره، مباحث زیادی را در محافل آکادمیک دامن زده است. بدون وارد شدن در جزئیات این مباحث پیچیده فقط اشاره می‌کنیم که شکست بازار الزاماً و همیشه به این معنی نیست که راه‌حل جایگزین بهتر است. تجربه دولتی‌سازی دهه‌های پس از جنگ دوم جهانی نشان داد که شکست دولت در بسیاری از موارد بدتر از شکست بازار بوده است. درباره بحران مالی اخیر نیز می‌توان گفت که مسئله اساساً ریشه در دولت و تصمیمات سیاسی دارد.»

به گفته او القای شبهات و ترویج مغالطه‌های مفهومی منحصر به چپ‌ها نیست. اقتصاددانان حرفه‌ای و متعلق به جریانات مسلط آکادمیک، به ویژه آن‌ها که برای دولت‌ها یا نهادهای وابسته به دولت کار می‌کنند نیز از این آفت در امان نمانده‌اند. یکی از آموزه‌های اقتصاد خرد در توضیح ساختار بازار این است که در شرایط انحصار کامل که یک بنگاه کل تولید صنعت را در اختیار می‌گیرد بنگاه و صنعت یکی می‌شوند به طوریکه بازار در هیئت یک بنگاه (سازمان) ظاهر می‌گردد. از این بحث نظری اغلب این شبهه ایجاد می‌شود که بازار ممکن است در شرایطی تبدیل به بنگاه یا سازمان شود. این تصور خواه ناخواه یادآور تئوری سرمایه‌داری انحصاری مارکسیست‌ها است. واقعیت این است که نظم‌های حاکم بر بازار و بنگاه ماهیت‌های کاملاً متفاوت دارند. نظم بازار از نوع انتزاعی- اعتباری است حال آنکه بنگاه نظم انضمامی- سازمانی دارد. نظام تصمیم‌گیری در بازار دارای خصلت چند مرکزی و قاعده- محور است. در حالیکه تصمیم‌گیری در بنگاه به نحو تک مرکزی و هدف- محور صورت می‌گیرد. خلط مفهومی این دو نظم می‌تواند به نتایج نظری گمراه‌کننده‌ای منجر شود. به عنوان مثال در جریان بحران مالی اخیر، تصمیم‌گیری‌های نادرست برخی بنگاه‌ها به حساب نظام بازار گذاشته شد و در کیفر خواست علیه این نظام گویا دادستان از این نکته بسیار مهم و اساسی غفلت کرد که متهم یک موجود انتزاعی- اعتباری و لذا فاقد قدرت تصمیم‌گیری است!

 

فهرست مطالب:

تقاضا و عرضه

قانون تقاضا

عوامل تعیین کننده تقاضا

تغییرات در تقاضا

کشش تقاضا

انواع منحنی های تقاضا بر اساس کشش قیمتی آنها

تقاضای با کشش

تقاضای بی کشش

تقاضای کاملا باکشش

تقاضای کاملاٌ بی کشش

تقاضای با کشش واحد

تغییر در درآمد در اثر افزایش قیمت

روابط میان کشش تقاضا و مخارج کل (TE)

محاسبه جبری کشش

محاسبه کشش کمانی

برآورد کشش نقطه ای

دامنه کشش تقاضا برای منحنی تقاضای خطی

رابطه

محاسبه کشش نقطه ای برای منحنی تقاضای غیر خطی

کششهای نسبی دو منحنی تقاضای متقاطع

کششهای نسبی دو منحنی تقاضای غیرمتقاطع

عوامل موثر در کشش تقاضا

جداول (منحنی های) عرضه

عوامل موثر در عرضه

تغییرات در عرضه

عرضه و کشش

کشش عرضه

محاسبه کشش عرضه

عوامل تعیین کننده کشش عرضه

اثر زمان تعدیل در کشش عرضه

تعیین بازاری قیمت و مقدار

تعادل بازار

انتقالات در منحنی های تقاضا و عرضه

تغییرات در قیمت تعادلی

تحلیل عرضه و تقاضا

عرضه و تقاضا در بازارهای واقعی

قیمت های کف و سقف

اثر قیمت سقف

اثر قیمت کف

مالیات بر فروش

اثر مالیات بر واحد

اثر قیمتی مالیات بر واحد

اثر قیمتی مالیات بر فروش

مالیات بر ارزش

اثر بازاری مالیات بر ارزش

تحلیل هزینه – فایده

اضافه کل و مطالعات هزینه – فایده

اضافه رفاه مصرف کننده

اضافه رفاه مصرف کننده و سطح زیر منحنی تقاضا

اضافه رفاه تولید کننده

برآورد جدول تقاضا

روشهای برآورد

نظریه رفتار بهینه سازی: تحلیل ایستا و پویا

بهینه سازی غیرمقید

و…