الکتروکاردیوگرام (به انگلیسی: Electrocardiogram) یا نوار قلب به نمودار ثبت‌شدهٔ تغییرات پتانسیل الکتریکی ناشی از تحریک عضلهٔ قلب گفته می‌شود. معمولاً با مخفف ECG یا EKG (مورد دوم مخفف کلمهٔ آلمانیِ Elektrokardiogramm) مشخص می‌شود.

دستگاه الکتروکاردیوگراف، این نمودار را برروی نوار کاغذیِ خط‌کشی‌شده‌ای که ویژهٔ این کار است، به‌طور پیوسته ضبط می‌کند. اطلاعاتی که روی الکتروکاردیوگرام ضبط می‌شود نشان‌دهندهٔ امواج الکتریکی محرک قلب است. این امواج نمایشگر مراحل مختلف تحریکات قلبی هستند.

سیکل قلبی همراه با الکتروکاردیوگرافی

در این مرحله بطون و دهلیزها درحال استراحت‌اند. خون تیره به‌وسیلهٔ بزرگ سیاهرگ‌های زبرین و زیرین(وریدهای اجوف فوقانی و تحتانی)، به دهلیز راست می‌ریزد. این خون به‌خاطر وزنش، ازطریق دریچه‌های دهلیزی-بطنی – که به‌هنگام پایان موج T سیکل قلبیِ پیشین باز شده‌اند- وارد بطون می‌شود و آنها را تا حدی پر می‌کند. اما برای اینکه خون دهلیزها به طور کامل وارد بطون بشود، دهلیزها باید منقبض شوند. لازم است ذکر شود هر ماهیچه‌ای در قلب که بخواهد منقبض شود یا استراحت کند، ابتدا باید موج انقباض یا استراحتش در تمام نقاط آن ماهیچه منتشر شود. پس برای انقباض دهلیزها، ابتدا باید پیام انقباض در سراسر آنها منتشر بشود. این کار توسط بافت گرهی دهلیز انجام می‌شود. در بین دو دهلیز این تنها دهلیز راست است که دارای بافت گرهی است، از سویی کانون زایش انقباضات قلب نیز که همان گره پیش آهنگ(sa node) می‌باشد در دیواره پشتی دهلیز راست و در زیر منفذ بزرگ سیاهرگ زبرین قرار دارد. پس برای انقباض ابتدا گره پیش آهنگ به صورت ریتم خودبه خودی تحریک می‌شود و این پیام انقباض را ازطریق ۳ رشتهٔ گرهیِ دهلیز راست به گره دهلیزی-بطنی ــ که در حد فاصل بین دیوارهٔ دهلیزها و بطون و کمی متمایل به دهلیز راست قرار دارد ــ هدایت می‌کند. طی حرکت پیام از پیشاهنگ به دهلیزی-بطنی، میون‌های میوکاردِ قلب که در مسیر انتقال این پیام قرار دارند، منقبض شده و این انقباض از میونی به میون دیگر در دهلیز راست انتشار می‌یابد و نهایتاً ازطریق میون‌های دهلیز راست به میون‌های دهلیز چپ نیز منتشر شده و کل دهلیزها را فرامی‌گیرد. البته این پیام نمی‌تواند ازطریق میون‌های دهلیزها به میون‌های بطون منتقل شود، چون در دیوارهٔ بین بطون و دهلیزها بافت پیوندیِ رشته‌ایِ عایقی قرار دارد که باعث می‌شود انتقال پیام از دهلیزها به بطون تنها ازطریق بافت گرهی که از وسط این عایق رد می‌شود صورت گیرد. اگر این بافت عایق نبود، دهلیزها و بطون هم‌زمان به هم منقبض می‌شدند و کارایی قلب بسیار پایین می‌آمد؛ چون در این حالت، پس از پمپاژ مقدار کمی خون به بطون، آنها نیز همین مقدار کم را به‌سمت بدن و شش‌ها پمپ می‌کردند و خون کمی به آنها می‌رسید. پس از این‌که این پیام به‌طور کامل سراسر دهلیز را فراگرفت، در الکتروکاردیوگرام موج P ثبت می گردد. بلافاصله بعد از آن، مدت استراحت عمومی قلب، یعنی ۰٫۴۴ ثانیه به اتمام می‌رسد.

فهرست مطالب:

الکتروکاردیوگرام

کاغذ الکتروکاردیوگرافی

نکات قبل از گرفتن الکتروکاردیوگرام

طرز بستن لیدها

لیدهای اندامی

لیدهای جلوی قلبی

شکل ECG و نامگذاری اجزای آن

خصوصیات امواج الکتروکاردیوگرام

خواندن الکتروکاردیوگرام

تفسیر ECG

محاسبه سرعت ضربان قلب

تعیین نظم

بررسی امواج P

تعیین فاصله PR

عرض کمپلکس QRS

بررسی استانداردهای ECG

تعیین محور قلب

انحراف محور به چپ

انحراف محور به راست

و…