درس 4 سفر به اعماق زمین آیا داستان تخیلی (( سفر به مرکز زمین)) را شنیده اید؟ در این مورد با گروه خود بحث کنید. آیا به راستی می توان به درون زمین سفر کرد؟
ما در این درس به درون زمین سفر خواهیم کرد. در این سفر از زیر دریایی، سفینه و … استفاده نمی کنیم؛ بلکه به وسیله ی امواج لرزه ای به درون زمین خواهیم رفت.
گفت وگو از معلّم خود بخواهید که تلفن همراه خود را در حالت لرزشی روی میز قرار دهد و از تلفن دیگری با آن تماس بگیرد.
پس از شماره گیری چه اتفّاقی می افتد؟ در این باره گفت وگو کنید. آیا شما موارد دیگری از لرزش اجسام را می شناسید؟ نام ببرید. امواج لرزه ای
به امواجی که در اثر شکستن ناگهانی سنگ های درون زمین در اثر زمین لرزه ایجاد می شود، امواج لرزه ای می گویند. به محلّ آزاد شدن انرژی زمین، کانون زمین لرزه می گویند. امواج لرزه ای، می توانند از سنگ های مختلف درون زمین عبور کنند و سفر واقعی خود را انجام دهند. آیا می دانید چگونه؟ آزمایش کنید از یک سر میز آهنی به آن ضرب های بزنید به طوری که هم کلاسی شما در طرف دیگر میز با دست خود لرزش های ایجاد شده را حس کند. همین آزمایش را برای میزهای چوبی و پلاستیکی نیز تکرار، و نتیجه ی حاصل را با هم مقایسه کنید. درباره ی منابع خدادادی فراوان در زمین با دانش آموزان گف توگو کنید و زمینه ی تفکّر در آفرینش را فراهم آورید. امواج لرزه ای درون زمین از سنگ های سخت و متراکم، تندتر و از سنگ های نرم و کم تراکم، کندتر عبور می کند. دانشمندان با استفاده از تغییرات سرعت امواج لرزه ای در بخش های مختلف درون زمین به ویژگی های لایه های درونی آن پی می برند. آنها از این طریق پی برده اند که بعضی لایه های زمین از موادّ متراکم و بعضی از موادّ کم تراکم تشکیل شده اند. ساختمان درونی زمین
الف( لایه های درونی زمین از نظر ترکیب شیمیایی کره ی زمین براساس ترکیب شیمیایی و جنس موادّ تشکیل دهنده، به سه لایه ی پوسته، گوشته و هسته تقسیم بندی می شود. ١- پوسته: لایه ای که ما بر روی آن زندگی می کنیم، پوسته نام دارد. ذخایر نفت، گاز، زغال سنگ و معادن فلزّی و غیرفلزّی و سفره ی آب های زیرزمینی همه در داخل پوسته واقع شده اند. ٢- گوشته: لایه ی میانی زمین که از زیر پوسته آغاز می شود و تا هسته ادامه دارد، گوشته نامیده می شود. جنس سنگ های گوشته با سنگ های پوسته و هسته متفاوت است. ٣- هسته: لایه ای که در مرکز زمین واقع شده است، هسته نام دارد. جنس سنگ های هسته بیشتر از آهن و نیکل تشکیل شده است. ب( لایه های درونی زمین از نظر حالت مواد
براساس حالت موادّ تشکیل دهنده )جامد، مذاب و خمیری( لایه های درونی زمین به پنج بخش تقسیم بندی می شوند:
1- سنگ کره: این بخش شامل پوسته و قسمت جامد بالایی گوشته است. ضخامت این بخش حدود 100 کیلومتر است و روی قسمت خمیرکره حرکت می کند. 2- خمیرکره: این بخش از کره ی زمین،حالت خمیری دارد و از زیر سنگ کره شروع می شود و تا عمق حدود 350 کیلومتری ادامه دارد. منشأ بیشتر آتش فشان ها و زمین لرزه ها به این قسمت مربوط است.به خمیرکره و بخش جامد بالای گوشته، مجموعاً گوشته ی بالای گفته می شود. 3- گوشته ی زیرین: این بخش که حالت جامد دارد از زیر خمیرکره تا ابتدای هسته ی خارجی ادامه دارد.