شتاب‌دهنده، دستگاهی است که در آن ذرّات باردار (مانند: ذرات بنیادی، هسته اتم‌ها یا اتم‌های یونیزه شده، مولکول‌ها یا قسمت‌های مولکول) به وسیلهٔ میدان‌های الکتریکی یا مغناطیسی تا سرعت‌های بسیار زیادی شتاب‌داده می‌شوند. به‌طوری‌که سرعت بسیاری از آن‌ها، حتی تا نزدیکی‌های سرعت نور می‌رسد. انرژی جنبشی ذره در این حالت به این ترتیب، به اندازه چندین برابر انرژی در حال سکون آن می‌باشد (رجوع شود به هم‌ارزی جرم و انرژی).

از شتاب‌دهنده‌ها در زمینه‌های مختلفی از فیزیک، از جمله در اندازه‌گیری‌های متعددی در فیزیک هسته‌ای استفاده می‌شود: یعنی از طریق شلیک ذرّات، توسط شتاب‌دهنده به سوی جسم در حال تحقیق (Target) و پراکندشدن آن‌ها و اندازه‌گیری، توسط یک دوربین یا به‌طور بهتر آشکارساز (Detector).

در حال حاضر، بزرگ‌ترین شتاب‌دهنده در جهان در سرن قرار دارد.

شتاب‌دهنده‌ها اصولاً به دو دسته خطی و دایره‌ای تقسیم می‌شوند. مشهورترین شتاب‌دهنده‌های خطی یا لیناک و شتابدهنده واندگراف هستند، و شتاب‌دهنده‌های دایره‌ای عبارت هستند از: بتاترون، سیکلوترون، مایکروترون و سنکروترون.

شتابدهنده‌های ایستابرقی (الکتروستاتیکی) که در آن یون‌های منفی هیدروژن از پتانسیل زمین تا پتانسیل زیاد شتاب می‌گیرند و سپس باگذار از محفظه‌ای گازی یا برگه‌ای نازک، هر دو الکترونِ یون از آن کنده می‌شوند و پروتون باقی‌مانده دوباره شتاب می‌گیرد و به پتانسیل زمین می‌رسد را شتابدهنده دومرحله‌ای می‌گویند.

فهرست مطالب:

مقدمه

عوامل موثر در جمع آوری اطلاعات از خواص ذرات زیر هسته ای و خود هسته

تاریخچه شتاب دهنده های ذرات

سیکلوترون لاورنس

انواع شتاب دهنده ها

شتاب دهنده های هدف ثابت

شتاب دهنده های باریکه برخوردی

انرژی قابل استفاده برای آفرینش ذرات جدید

ویژگی های یک شتاب دهنده

چشمه های یونی

انواع شتاب دهنده های هدف ثابت

شتاب دهنده های الکتروستاتیکی

شتاب دهنده های دوره ای

شتاب دهنده های خطی

شتاب دهنده های دایره ای

مولد کوکرافت – والتون

مولد واندوگراف

شتاب دهنده دو پشته واندوگراف

LINAC

ذرات هم گام

پایداری فاز

لینک های پر انرژی از نوع Alvarez

لینک CEBAF

بتاترون

میدان الکتریکی شتاب دهنده

سیکلوترون

سنکروسیکلوترون

انرژی ذرات خروجی

سنکروترون

برخوردی ها

آهنگ برخورد

چشمه های نوترون

و…