ملا محمد رضا نَوعی خَبوشانی شاعر قرن دهم و اوایل یازدهم ایرانی، زادۀ خَبوشان (قوچان) است. آنچه از احوال وی بر می‌آید آن است که وی به اتفاق پدرش به هند کوچیده، و پس از بازگشت مدتی را در مشهد گذرانده است. به همین دلیل به مشهدی نیز شهره است.

مشهورترین منظومۀ نوعى «سوز و گداز» است، که در بحر هزج مسدس مقصور یا محذوف مشتمل بر پانصد بیت سروده شده. اگر چه نوعى مدعى است که در نظم این داستان مبتکر بوده، و همچنین نویسندگان احوال وی نیز گفته‌اند که او منظومۀ سوز و گذاز را به شرح یک واقعۀ حقیقى که در عهد اکبر شاه اتفاق افتاده اختصاص داده، اما به نظر می‌رسد که این منظومه متاثر از «عشق‌نامه» حسن دهلوی سروده شده است.

ه واقع این مثنوی در باب اجرای آیین سَتی یا ساتی (الهه هندی) در هند است. بر طبق این آیین، همسر مرد متوفا همراه او خود را به آتش می‌کشید. ظاهرا قبل از خودسوزی، پایداری و مصمم بودن زن بر این امر موردآزمون قرار می گرفت، اگر وی مصمم به سوختن خود بود، با مردش سوزانده می شد، و اگر تردیدی در خصوص خود سوزی ابراز می کرد، بر دیگر مردان حلال می‌شد.نوعی‌ در مثنوی سوز و گداز، خودسوزی همسری وفادار را پس از کشته شدن همسرش روایت کرده است. این مثنوی چندین بار در ایران کتاب‌آرایی شده است.

نسخه ای که در اینجا برای دانلود قرار داده شده از نسخه های نفیس و بسیار نایاب مثنوی سوز و گداز است. این نسخه در سال 1068 قمری برای محمد علی نقاش مشهدی تحریر شده و دارای تذهیبها و نقاشی های رنگی بسیار زیباست. در زیر تصویر کوچک شده بعضی از صفحات این نسخه را می بینید.

بخشی از تزئینات صفحه اول:

 صفحاتی از کتاب(تصاویر کوچک شده):