جامعه‌شناسی بخشی از علوم اجتماعی و دانش بررسی جامعه (پدیده اجتماعی) است. این رشتهٔ علمی به بررسی جوامع بشری، برهم‌کنش‌های آن‌ها، و فرایندهایی که جوامع را در وضعیت جاری‌شان نگاه داشته یا تغییر می‌دهد می‌پردازد. هدف این حوزهٔ علمی پرداختن به تجزیهٔ جامعه به بخش‌های تشکیل دهنده‌اش مانند انجمن‌ها، نهادها، گروه‌های هم‌جنس، هم‌نژاد، یا هم‌سن، و بررسی نحوهٔ برهم‌کنش فعال این اجزاء با همدیگر است. علاوه بر این‌ها، این علم موضوعاتی مانند طبقه اجتماعی، قشربندی، جنبش اجتماعی، تغییرات اجتماعی و بی‌نظمی‌هایی مانند جرم، انحراف و انقلاب را مورد تحقیق قرار می‌دهد.

از آن‌جا که، در مقایسه با بقیهٔ حیوانات، انسان کمتر تحت تأثیر و کنترل غرایز است، بخش زیادی از رفتارهای او به‌واسطهٔ ساختارهای اجتماعی کنترل می‌شود. این موضوع ضرورت وجود ارگان‌های اجتماعی (از قبیل ارگان‌های اقتصادی، مذهبی، آموزشی، سیاسی، …) برای مشخص کردن رفتارها و تصمیمات انسان‌ها را نشان می‌دهد. دانش جامعه‌شناسی به بررسی نحوه‌های تأثیر ارگان‌های اجتماعی بر رفتار انسان‌ها، برهم‌کنش ارگان‌های اجتماعی مختلف با یک‌دیگر، تشکیل، فرسودگی و نابودی آن‌ها می‌پردازد. از آن‌جایی که جامعه‌شناسی به رفتار ما به‌عنوان موجوداتی اجتماعی توجه دارد، زمینهٔ پژوهش آن از واکاوی (تحلیل) تماس‌های کوتاه میان افراد ناشناس در خیابان گرفته تا بررسی روندهای اجتماعی جهانی، همه را دربر می‌گیرد. جامعه‌شناسی، علم شناخت جامعه و همچنین ساختارها، روابط درون آن، نهادهای آن و واقعیت‌های اجتماعی است.

ابن خلدون مؤسس «علمی از تشکیلات اجتماعی» بوده که به آنچه امروزه جامعه‌شناسی خوانده می‌شود شباهت دارد؛ چنانچه برخی از محققین ابن خلدون را پدر جامعه‌شناسی می‌شناسند. به گفتهٔ دانشنامه بریتانیکا جامعه‌شناسی در اواخر قرن ۱۹ میلادی بواسطهٔ کارهای امیل دورکیم در فرانسه، ماکس وبر و گئورگ زیمل در آلمان، رابرت پارک و آلبیون وودبری اسمال در آمریکا ظهور کرد. جامعه‌شناسی در ایران توسط غلامحسین صدیقی (تولد: ۱۲۸۴ هجری خورشیدی) در سال ۱۳۱۷ هجری خورشیدی بنیان نهاده شد.

جامعه‌شناسان از روش‌های مشاهده‌ای مختلف، نظرسنجی و مصاحبه، تحلیل‌های آماری، آزمایش‌های کنترل‌شده، و روش‌های دیگر بهره می‌جویند.

بروس کوئن در کتاب در آمدی به جامعه شناسی در فصل 17 صفحه 303 ترجمه محسن ثلاثی چاپ 1395 دربارهٔ تعریف سازمان مینویسد : سازمان‌های رسمی به گروه‌هایی از افراد اطلاق می‌شوند ( نه نظام‌هایی از هنجارها و ارزش‌ها ) که برای رسیدن به یک هدف بسیار مشخص کوشش هایشان را هماهنگ می سازند سازمان‌های رسمی معمولاً بزرگ هستند و با قواعد و سلسله مراتب مشخصی از اقتدار و مسئولیت می‌باشند اما سازمان‌های غیررسمی عموماً کوچک هستند و هدف‌های مشخصی ندارند و یا از روی یک رشته قواعد و عملکردهای دقیق و حساب شده‌ای کار نمی‌کنند

تالکوت پارسونز، در کتاب ساختار و فرایند در جوامع مدرن، می‌گوید: سازمان، واحدی اجتماعی‌ست که عامدانه ساخته و بازسازی شود تا حصول به اهدافی مشخص، ممکن شود.

یک سازمان، یک نهاد مستقل است که یک مأموریت خاص دارد و می‌تواند با نیت انتفاعی یا غیرانتفاعی تأسیس شده باشد. یک سازمان، یک ماهیت اجتماعی است که دارای ساختار، اهداف و مرز مشخصی است.

سازمان:

• هدف دارد.
• برای هدفش برنامه دارد.
• استراتژی (راهبرد) دارد.
• منابع خود را می‌شناسد و از آن‌ها به‌طور بهینه و هماهنگ استفاده خواهد کرد.
• وابسته به اطلاعات است.

یک سازمان دارای ویژگی‌های زیر است:

1. مأموریت یا هدف ویژه‌ای دارد.
2. برای بقا به دیگر سازمان‌ها وابسته است.
3. هیئت حاکمهٔ مستقلی دارد.
4. از بخش‌های مختلف تشکیل شده‌است.
5. دارای ساختاری فیزیکی و منطقی‌ست.

 

فهرست مطالب:

فصل اول: چرا سازمان ها را مطالعه می کنیم؟

نکته مورد توجه جامعه شناسان در سازمانها

هدف اصلی پژوهش جامعه شناختی

دلایل توجه به زمینه های مختلف

مباحث مورد توجه محققان

مهم ترین دلایل مطالعه سازمانها

اصطلاح انسان اجتماعی

سطوح مطالعه سازمانها

سطح فردی مطالعه سازمانها

سطح گروه های کوچک مطالعه سازمانها

سطح سازمان رسمی مطالعه سازمانها

شناخت روابط متقابل میان ابعاد گوناگون سازمانها

و…

فصل دوم: جامعه شناسی کلاسیک و سازمان ها

عوامل توجه وبر به سازمانها

جامعه شناسان کلاسیک

اگوست کنت

مرحله تحول ذهنی از نظر کنت

ویژگی های مهم و متمایز صنعت از نظر کنت

نظم دنیوی و معنوی

تاکید دورکیم و کنت بر نظم

هربرت اسپنسر

نظر اسپنسر در جوامع ابتدایی

انواع جامعه از نظر اسپنسر با توجه به پیچیدگی ساختاری

انواع جامعه از نظر اسپنسر با توجه به تکامل شیوه استقرار

انواع جامعه از نظر اسپنسر با توجه به نوع تنظیم داخلی

صفت ویژه جوامع جنگجو

صفت ویژه جامعه صنعتی

فعالیت غالب در هر نوع جامعه

امیل دورکیم

ویژگیهای واقعیت اجتماعی

تعریف واقعیت اجتماعی

انواع همبستگی از نظر دورکیم

و…

فصل سوم: ظهور سازمان های عقلانی

وبر

تعریف عقلانیت

عقلانی کردن

انواع کنش وبر

کاربرد طبقه بندی انواع کنش ها

تحول جامعه غربی

نمونه آرمانی

مارکس

مسئله انباشت اولیه سرمایه

سازمان صنفی

ویژگی های سازمان صنفی

علل فروپاشی سازمان صنفی

نظام سرمایه داری تجاری

و…

فصل چهارم: نظریه های سازمانی

محدودیت های نظریه سازمانها

طبقه بندی نظریه ها توسط کاتز وکان

نظریه سازان کلاسیک یا ماشینی برجسته

دلایل توجه به سازمانها در اواخر قرن نوزدهم

مفهوم سازمان از نظر وبر

اصطلاح بروکراسی از نظر وبر

دلایل اطاعت فرد از دستورات در سازمان

برقراری انضباط در سازمان

مشروعیت در سازمانها

قدرت و مشروعیت از نظر وبر

انواع سازمان بر اساس منبع قدرت مشروع یا نوع اقتدار

موضوع جانشینی

جایگاه اقتدار بوروکراتیک از نظر وبر

ویژگی های ساخت بروکراتیک وبر

انتقاد پارسونز و گولدنر به نظریه بوروکراسی وبر

موارد عدم پوشش قوانین اداری در مورد همه امور و موقعیتها

انتقاد سلزنیک به وبر

انتقاد تامسن

انتقاد مارچ و سایمون

انتقاد اتزیونی

فردریک تیلور

نقش مطالعات تیلور

هدف مدیریت علمی تیلور

خلاصه روشهای علمی تیلور

و…

فصل پنجم: انواع سازمان

معیارهای طبقه بندی انواع سازمانها

انواع سازمان از نظر هیوز

طبقه بندی سازمان از نظر انزیونی با در نظر گرفتن جنبه های قدرت و کنترل

شیوه واکنش اعضای سازمان نسبت به اعمال قدرت بر آنها

انتقادات وارد بر اتزیونی

سود برنده از فعالیت سازمان از نظر بلا و اسکات

انتقادات وارد بر نظریه بلا و اسکات

و…

فصل ششم: هدف های سازمان

کارکردهای اهداف سازمان از نظر اتزیونی

راههای تشخیص هدفهای سازمان از نظر اتزیونی

دلایل تفاوت هدفهای واقعی با هدفهای اعلام شده از نظر اتزیونی

عوامل مؤثر در تعیین اهداف سازمان

نحوه تعیین کارایی و اثربخشی سازمان

مشکلات اندازه گیری اثربخشی و کارایی

جابجایی هدفها

جانشینی هدفها

و…

فصل هفتم: رویکرد سیستم ها و سازمان

مفهوم سیستم

راه شناخت سیستم

انواع سیستم

رویکرد سیستم طبیعی

پارسونز

سازمان از نظر پارسونز

سطوح سازمانها از نظر پارسونز

محدودیتهای نظریه سیستمی پارسونز

مرتون

دلایل قابل اطمینان بودن افراد در سازمان

سلزنیک

و…

فصل هشتم: قدرت و کنترل در سازمان ها

قدرت و اقتدار از نظر پارسونز

عوامل اعمال قدرت به وسیله یک فرد در سازمان

انواع قدرت از نظر فرنچ وریون

برخی عوامل مؤثر در رابطه بین سرپرستان و کارکنان

نظرات مختلف در رابطه با رهبری

رهبری چندگانه

انواع وسایل کنترل

و…

فصل نهم: سازمان و محیط رسمی

روند مطالعه سازمانها از دید جامعه شناسی

عوامل دگرگونی محیط سازمانی

شرایط محیطی که سازمان باید خود را با آن سازگار کند

تنظیم روابط میان سازمانها

رابطه نوع نظام و کنترل بر سازمانها

تاثیر سازمانهای فراملیتی در کنترل محیط

کارایی کنونی سازمان برای کنترل محیط

عوامل دگرگونی ساخت بوروکراتیک

و…