قالی ترکمن گونه‌ای قالی ایرانی و از صنایع دستی همین خطه است که امروز و در گذشته تولید می شده است. ترکمن‌ها اصلتا گروهی از ترکان هستند که از سال‌ها پیش در شرق دریای خزر و نوار شمالی ایران به گونهٔ چادرنشینی زندگی می‌کردند.مارکوپولو، جهانگرد ایتالیایی، در شرح سفر خود به آسیای شرقی ضمن تعریف از اسب‌های ترکمنی از فرش‌های ظریف و زیبای آن‌ها نیز یاد می‌کند. ترکمن‌ها به ۵ ایل مهم به شرح زیر تقسیم می‌شوند:

1. سالور
2. ساریخ
3. ارسای
4. یموت
5. تکه

ترکمن‌ها بیشتر در ترکمنستان زندگی می‌کنند و عده‌ای از طایفهٔ یموت و تعدادی هم از طایفهٔ تکه در ایران زندگی می‌کنند. قالی بافی در میان اقوام ترکمن همانند تمامی عشایر ایرانی یک خصیصه و عادت همیشگی است. دستبافته‌های ترکمن صرفاً بر اساس ضرورت بافته می‌شوند و البته شماری از بافته هایشان نیز خالی از تجمل وزیبایی نیست.

فرش بافی ترکمن

یموت‌های ایرانی در فرش بافی استاد و ماهر هستند و با ذوق بسیار دستبافته‌های با ارزشی می‌بافند. در میان بافته‌های طایفهٔ یموت، بافته‌های تیره آتابای در درجهٔ اول اهمیت قرار می‌گیرد. و پس از آن نوبت به دستبافته‌های تیره جعفر بای می‌رسد. تیرهٔ کوچکی از این طایفه به نام کوگلان‌ها نیز به طور مطلق در ایران زندگی می‌کنند و بیشتر در کار خورجین بافی هستند. گروهی از افراد ایل تکه که بعد از انقلاب روسیه به ایران آمده‌اند. بهترین فرش‌های ترکمنی را می‌بافند. فرش‌های آنها دو پوده بوده و با گره ترکی بافته می‌شوند. گاهی تارها را و به ندرت تمام الیاف فرش را از جنس ابریشم انتخاب می‌کنند. آنها دستبافته‌های مرغوب خود را به فروش نمی‌رسانند و طبق سنت به عنوان جهزیهٔ دختران خود نگه می‌دارند. فرش‌های ترکمنی ایرانی از نظر تراکم نسبت به فرش‌های ترکمنی روسی متراکم تر و کوبیده تر است. فرش‌های ترکمنی بر روی دستگاه‌های افقی (زمینی) بافته می‌شوند. از جمله طرح‌های معروف این ایلات می‌توان به ترکمن قاشقی، ترکمن آخال (بخارا) یا طرح چشم غزال و همچنین طرح چهار فصل که مخصوص بافندگان ایل تکه است و از مشخصات آن این است که زمینهٔ فرش با خاج کوچکی که در وسط آن طراحی شده به ۴ قسمت تقسیم می‌شود. معمولاً در بالا وپایین فرش‌های ترکمنی و بعد از حاشیه قسمت‌های اضافی بافته می‌شوند که شانه نام دارند و این کار در دیگر مراکز فرش بافی ایران رایج نیست. در روزگار گذشته بیشتر پشم‌های ترکمن صحرا با رنگ‌های طبیعی رنگ می‌شدند اما امروزه تا حدودی رنگ‌های شیمیایی نیز به کار می‌رود. فرش‌های ترکمن در اندازه‌های بین ۱تا ۱۲ متر مربع و در رنگ‌های قرمز لاکی، آبی سرمه‌ای، سبز پر رنگ، سفید و بژ بافته می‌شوند. بافندگان ترکمن پس از اینکه یک رج بافته شد، برای فشردن پود بر روی رج بافته شده و شروع رج بعدی، دونفری شانه (دفتین) را می‌کوبند و سعی می‌کنند ضرب پای اسبی را تقلید کنند که چابک‌سواری ترکمن با آن می‌تازد؛ گاهی صدای پای اسب نزدیک وگاهی دور می‌شوند.

فهرست مطالب:

چکیده

مقدمه

تاریخ قالی ترکمن

معرفی قالی های ترکمن

تار و پود

گره

شیرازه

ویژگی بافت

نقش های قالی ترکمن

مهم ترین گلهای قالی ترکمن

آدینه

انواع نقش گل در قالی ترکمن

ساندوق

چخماق

خمتاز

تعویذ

مار گل، نماد قوم ترکمن

کاروان شتر

نقش عقاب (طغر) متعلق به طایفه جعفربای

طرح آینه گل، متعلق به طایفه جعفربای، ساکن شرق دریای مازندران

نقش عقرب، متعلق به طایفه تکه

قابسه گل

گرمج یا حصار

درناق گل

رنگ در فرش ترکمن

تأملی بر نقوش فرش ترکمن

نقش خورشید

نقش پرنده

اسب

نقش ساق داق

موش در فرهنگ ترکمن

نقش قییچاق

منجوق

برخی مفاهیم در فرش های ترکمن

چگونه در نقوش فرش ترکمن نوآوری کنیم؟

و…