در تعریف اندازه‌ گیری گفته می‌شود فرآیندی که تعیین می‌کند یک شخص یا یک شی چه مقدار از یک ویژگی برخوردار است و سنجش را نوعی اندازه‌گیری می‌دانند که در آن از آزمون و وسائل دیگری استفاده می‌شود. بنابراین تعریف تعیین ویژگیهای مورد سنجش ، فرآیند اجرای سنجش و بررسی فرآورده‌ها سه بخش مهم سنجش و اندازه‌گیری به شمار می‌روند. بر این اساس سنجش و اندازه گیری را در سه بخش عمده مرحله طراحی ، مرحله اجرا و مرحله بررسی فرآورده‌ها می‌توان خلاصه کرد.

 

مرحله طراحی سنجش و اصول مربوط به آن

مرحله طراحی با سوالهایی از این نوع سروکار دارد: چه کاری انجام خواهیم داد، و شامل تصمیم‌هایی است درباره فعالیتهایی که قرار است انجام گیرند. بطور ویژه در این مرحله اقدامات زیر صورت می‌پذیرند. تحلیل موقعیت ، تعیین و توصیف هدفها ، توصیف پیش نیازها ، انتخاب یا تولید وسایل و ابزارهای مورد نیاز ، تدارک برنامه مورد نیاز.

• به منظور تحلیل موقعیت و یا شناخت پیش نیازها ممکن است به راهبردهایی دست زد که شرائط موجود را بهتر و مناسب‌تر توصیف کند تا بر آن اساس بتوان تصمیم‌های بعدی را دقیقتر و مناسبتر اتخاذ کرد، و تحلیل موقعیت کمک خواهد کرد تا امکانات و شرائط موجود شناسایی شده و بر آن اساس گامهای بعدی مثلا تهیه ابزار سنجش با واقع بینی صورت گیرد.
• تعیین اهداف: سوالاتی از قبیل منظور از اجرای سنجش چیست؟ چگونه نتایجی مورد انتظار است؟ و … اهداف کلی و جزئی سنجش را تعیین می‌کنند. تعیین اهداف دارای اهمیت زیادی است و به ویژه برای انتخاب و تولید ابزار سنجش بسیار مهم است.
• انتخاب و تولید ابزار اندازه گیری: غالبا برای جمع آوری اطلاعات ضروری وسایل یا ابزارهایی مورد نیازند. در صورت موجود بودن وسایل باید به بررسی و انتخاب مناسبترین آنها اقدام کرد. اگر وسایل مورد نیاز موجود نباشند آنگاه باید آنها را تهیه کرد. تهیه و تولید این وسایل به دقت ، تخصص و صلاحیت نیاز دارد. در هر حال نوع ابزار برای تولید و چه برای انتخاب از میان ابزارهای موجود باید روشن باشد.

  نوع ابزار مورد استفاده ممکن است یک آزمون باشد یا روشهای دیگری چون مصاحبه ، مشاهده بر این اساس استفاده از آزمون ، مصاحبه ، مشاهده سر ابزار اساسی برای جمع آوری اطلاعات در سنجش و اندازه گیری هستند. استفاده از ابزارهای دارای روایی پایانی بسیار ضروریست. تعیین روای با توجه به نوع روایی مورد نظر مثلا روایی محتوایی روایی صوری ، روایی ملاکی ، روایی پیش بینی و … صورت می‌گیرد. برای تعیین پایانی نیز از روشهای بازآزمایی ، تنصیف ، فرمهای موازی و یا روشهای آماری مثلآلفای کروبناخ و … استفاده می‌شود.

مرحله اجرای سنجش و اصول مربوط به آن

شرایط اجرای سنجش بستگی به اهداف سنجش دارد که در مرحله طراحی مشخص می‌شوند. هر چند ممکن است برخی اهداف نیازی به شرایط و موقعیت مشخص نداشته باشند. مثلا در محل کار فرد آزمودنی اجرا شوند، با این حال رعایت نکاتی که پاسخگویی و ارائه اطلاعات مفیدتر را میسر می‌سازد ضروری است. بطور کلی شرایط اجرای سنجش باید به گونه‌ای باشد که از هر لحاظ آسایش جسمی و فکری افراد مورد سنجش را تامین نماید. این نکته در رابطه با آزمون شوندگان خردسال با دقت بیشتری رعایت می‌شود.

علاوه بر شرایط فیزیکی مثل نور ، صوت ، سرما و گرما و … شرایط روانی افراد مورد سنجش نیز بر عملکرد آنان تاثیر دارد. مهمترین این عوامل اضطراب است که با اتخاذ تدابیری در مرحله طراحی و اجرای آنها مرحله سنجش باید، به حداقل برسند. بطور کلی در این مرحله با سوالاتی از قبیل سروکار داریم که چگونه آن را انجام می‌دهیم. روشن است پاسخگویی به این سوال جوانب مختلف فیزیکی ، زمانی و … را در بر می‌گیرد. 

مرحله بررسی فرآورده‌ها و اصول مربوط به آن

بعد از تهیه و اجرای فرآیند سنجش برای تفسیر و معنی دادن به نتایج و مورد استفاده قرار دادن آنها معلوم لازم است که درباره اطلاعات جمع آوری شده اقداماتی انجام دهیم. در این مرحله عمدتا نیاز به استفاده از روشهای آماری لازم می‌شود. بر این اساس آشنایی با این روشها و استفاده مناسب و درست از آنها از اصول اساسی سنجش به شمار می‌رود.

• آشنایی با مقیاسها شامل مقیاس اسمی ، نسبی ، ترتیبی و فاصله‌ای و کاربرد آنها.
• آشنایی با آمار توصیفی شامل تعریف متغیر ، فراوانی ، توزیع فراوانی ، نمودارها ، شاخصهای گزینش مرکزی شامل میانه ، میانگین ، نماد شاخصهای پراکندگی شامل دامنه تغییر ، واریانس و انحراف معیار و … .
• آشنایی با آمار استنباطی شامل آشنایی با روشهای همبستگی ، تحلیل واریانس ، فی دو ، آزمون تی و … .

کاربرد سنجش در روان شناسی

اصولا فرآیند سنجش و اندازه ‌گیری اهمیت ویژه‌ای در حوزه‌های مختلف روان شناسی داراست. شاید بتوان گفت روانشناسی تربیتی از حوزه‌هایی است که سنجش و اندازه گیری نقشی اساسی ایفا می‌کند. روان شناسی تربیتی به بررسی اصول سنجش و اندازه‌گیری در زمینه آموزش و پرورش می‌پردازد. شناسائی این اصول و کاربرد دقیق آن از مراحل سه گانه اساسی فرآیند آموزش و تدریس به شمار می‌رود. سه مرحله آموزش کلاسی عبارت است از مراحلپیش از آموزش ، حین آموزش و پس از آموزش.

بخش عمده مرحله پس از آموزش و بخشهایی از مراحل اول و دوم به فرآیند سنجش اختصاصی می‌یابد. با استفاده از این فرآیند و با کاربرد اصول آن، معلم یا روان شناسی تربیتی به بررسی رفتارهای ورودی آغازین برای شروع آموزش ، تغییرات رفتاری در حین آموزش که حاکی از وجود یادگیری است و نتایج حاصل از یادگیری و ارزشیابی اثر بخشی یادگیری می‌پردازد. روان شناسان بالینی و سایر حوزه‌ها نیز برای سنجش علائم بالینی ، ویژگیهای شخصیتی ، تغییرات رشدی ، تفاوتهای فردی اصول سنجش را مورد استفاده قرار می‌دهند.

 

فهرست مطالب:

فصل اول: اهداف و ضرورت سنجش و اندازه گیری

ضرورت سنجش و اندازه گیری

اهداف سنجش، اندازه گیری و ارزشیابی در تعلیم و تربیت و تربیت بدنی

تاریخچه سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی

زمینه های تکامل سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی

کیفیت های مطلوب در اندازه گیری

عومل تاثیر گذار بر اعتبار آزمون تریت بدنی

مراحل اساسی اندازه گیری

و…

فصل دوم: مفاهیم اندازه گیری و ارزشیابی

تعریف اندازه گیری و ارزشیابی

تفاوت بین اندازه گیری و ارزشیابی

انواع ارزشیابی

تفاوت ارزشیابی هنجاری با ارزشیابی ملاکی

و…

فصل سوم: جداول توزیع و رسم نم

روش های تهیه جداول و رسم نمودارهای داده ها

جدول توزیع فراوانی داده های خام

جدول توزیع فراوانی نمرات طبقه بندی شده

رسم نمودارهای توزیع فراوانی

نمودار چند ضلعی

رسم نمودار ستونی‌

نمودار توزیع‌ فراوانی‌ تجمعی‌

و…

فصل چهارم: معیارهای مرکزی

مقادیر مرکزی‌

میانگین

خواص میانگین

میانگین‌ در اعداد طبقه ‌بندی‌ شده‌

معدل گیری چند میانگین مختلف

میانه

نما

و…

فصل پنجم: معیارهای پراکندگی

دامنه تغییرات

انحراف متوسط

انحراف چارکی

واریانس‌ و انحراف‌ استاندارد

واریانس‌ و انحراف‌ استاندارد در اعداد طبقه‌ بندی‌ شده‌

تفسیر انحراف‌ استاندارد

موارد استفاده‌ مقادیر پراکندگی‌

و…

فصل ششم: مواد قابل اندازه گیری در تربیت بدنی و انواع آزمونها

مواد قابل اندازه گیری در تربیت بدنی

آمادگی جسمانی

آمادگی جسمانی و اهمیت آن در علم ورزش

آزمون های مربوط به آمادگی جسمانی در دوبخش تندرستی و اجرای ورزشی

ازمون های مربوط به آمادگی عمومی بدن در دو بخش آمادگی جسمانی و آمادگی حرکتی

تقسیم بندی برایان شارکی از آمادگی جسمانی

عوامل آمادگی جسمانی

آزمون های مربوط به آمادگی جسمانی در دو بخش آمادگی عضلانی و آمادگی انرژی

روش های اندازه گیری انعطاف پذیری، تعادل، چابکی و سرعت به صورت آزمایشگاهی و میدانی

ارزشیابی مهارت در ورزش

اندازه گیری موارد مربوط به فیزیولوژی تغذیه و طب ورزشی

اندازه گیری موارد مربوط به روانشناسی ورزش

اندازه گیری موارد مربوط به ورزشهای اصلاحی و درمانی

اندازه گیری موارد مربوط به بیومکانیک ورزشی

و…

فصل هفتم: تعریف و انواع آزمون های قدرت، استقامت عضلانی و توان

قدرت

انواع قدرت

اندازه گیری قدرت و استقامت عضلانی

دینامومتر

انواع دینامومتر

نحوه کار با دینامومتر

و…