سنگ شناسی رسوبی از دو کلمه Sedimentary به معنی رسوبی و Petrology به معنیسنگ شناسی گرفته شده است. 

دید کلی

سنگهای رسوبی به دلیل داشتن منابع مهم نظیر نفت ، گاز ، ذغال ، آهن ، اوارنیم و نیز مواد مورد نیاز در مصالح ساختمانی مانند آهک ، گچ و غیره از اهمیت خاصی برخوردارند لذا سنگ شناسی رسوبی یکی از مهمترین شاخه‌های علوم زمین محسوب می‌گردد. در حدود 70٪ از سنگهای سطح زمین ، دارای منشا رسوبی هستند، و این سنگها عمدتا از ماسه سنگها، سنگهای آهکی ، شیل ها و به مقدار کمتری اما با همان معروفیت از رسوبات نمک ،سنگهای آهندار ، ذغال و چوب تشکیل شده است. 

تاریخچه و سیر تحولی

• مطالعه سنگهای رسوبی از نظر مشخصات ساختی ، بافتی و ترکیب شیمیایی آنها ، اولین بار در سال 1879 توسط سوربی انگلیسی انجام گرفت. وی مطالعه سنگهای رسوبی در مقاطع نازک را برای اولین بار ابداع نمود. بعدها در 1899 ، کایوی فرانسوی پاره‌ای از مشخصات میکروسکوپی ومشخصات ماکروسکوپی بعضی از سنگهای رسوبی در کشور فرانسه را ، به صورت مصور تشریح و تفسیر کرد.

  از آن تاریخ به بعد ، به پیروی از کایو ، بررسیهای سنگهای رسوبی و کوشش اکثر سنگ شناسان ، عمدتا بر کانی شناسی و تشخیص کانی‌های تشکیل دهنده این سنگها متمرکز گردید. که در این میان ماسه سنگها و رسوبات ماسه‌ای و از میان کانی‌ها هم ، کانیهای سنگین (دارای وزن مخصوص بیش از 2.85) ، بیشتر مورد توجه قرار گرفتند.

• در سال 1919 ، ونت ورث آمریکایی برای سنجش اندازه ذرات و دانه های تشکیل دهنده رسوبات تخریبی مقیاسی ارائه داد و به کمک مقیاس ونت ورث مطالعه دانه سنجی و تجزیه‌های کمی و مکانیکی رسوبات بر مبنای اندازه دانه ها و فراوانی آنها ، میسر گردید.
• سرانجام در 1933 ، آدن و کرمباین ، مقیاس‌های جدیدتری برای اندازه گیری دانه‌های رسوبی ارائه دادند و در مکانیسم تجزیه‌های مکانیکی رسوبات تخریبی ، تسهیلات زیادتری ایجاد کردند. امروز هم ، مقیاسهای اندازه گیری متداول برای مطالعات رسوب شناسی و سنگهای رسوبی ، به نام همین افراد معروف بوده و مورد استفاده سنگ شناسان و رسوب شناسان قرار دارد.

• سنگهای رسوبی در ادوار گذشته زمین شناسی در محیطهای طبیعی متفاوتی که امروزه وجود دارد، رسوب کرده‌اند. مطالعه این محیطهای عهد حاظر و رسوبات و فرآیندهای آنها به درک بیشتر معادل قدیمی آنها کمک می‌کند.
• دلایل زیادی برای مطالعه سنگهای رسوبی وجود دارد زیرا ارزش اقتصادی کانی‌ها و مواد موجود در آنها کم نمی‌باشد. سوخت‌های نفت و گاز از پختگی مواد آلی در رسوبات مشتق شده و سپس این مواد به یک سنگ مخزن مناسب ، که عمدتا یک سنگ رسوبی متخلخل است، مهاجرت می‌کند. ذغال ، سوخت فسیلی دیگری است که البته در توالی‌های رسوبی نیز وجود دارد. روشهای رسوب شناسی و سنگ شناسی به طور گسترده در پی جویی ذخایر جدید این منابع سوختی و سایر منابع طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. سنگهای رسوبی بیشتر آهن ، پتاس ، نمک و مصالح ساختمانی و بسیاری دیگر از مواد خام ضروری را تامین می‌کنند.
• محیطها و فرآیندهای رسوبی و جغرافیای قدیمی و آب و هوای قدیمی ، همگی را می‌توان از مطالعه سنگهای رسوبی استنباط کرد. اینگونه مطالعات به شناسایی و درک تاریخ زمین شناسی زمین کمک فراوانی می‌کند. سنگهای رسوبی حاوی زندگی گذشته زمین ، به فرم فسیل‌ها هستند که اینها مفاهیم اصلی انطباق چینه شناسی در فازوزوئیکمی‌باشند.

 

فهرست مطالب:

عوامل مؤثر بر ویژگی های رسوبات تشکیل دهنده سنگهای رسوبی

اثر سنگ منشا

ترکیب کانی شناسی

اثر هوازدگی

اثر حمل و نقل

اثر محیط رسوبی

عوامل مکانیکی

عوامل شیمیایی

دیاژنز

فرایندهای دیاژنز

متراکم شدن

سیمانی شدن

تبلور دوباره

متاسوماتوز (جانشینی)

دانه

ماتریکس

سیمان

روزنه

ویژگی های عمومی سنگهای رسوبی

بافت

بافت دانه ای

اندازه دانه ها

جور شدگی

کرویت

گرد شدگی

فرم

فابریک یا آرایش دانه ها

جهت داری

انباشتگی

تماس دانه ها با یکدیگر

بافت بلورین یا متبلور

انواع بافتهای بلورین (از نظر اندازه بلور)

انواع بافت در سنگهای رسوبی شیمیایی از نظر شکل هندسی بلور

تخلخل

طبقه بندی تخلخل

طبقه بندی زایشی یا ژنتیکی تخلخلی شکل

نفوذ پذیری

عوامل مؤثر در نفوذ پذیری

بافت سطح دانه ها

انواع بافت سطحی دانه ها در سنگهای رسوبی

مهمترین علایم سطحی دانه ها

رنگ

مچوریتی ( میزان بلوغ و رسیدگی)

مراحل مختلف مچوریتی کانی شناسی

ویژگیهای بافتی دو گانه یا معکوس

ساخت

ساختهای رسوبی اولیه (همزایشی – سین ژنتیک)

انواع ساختهای رسوبی اولیه فیزیکی

انواع ساختهای داخلی

انواع لایه بندی و لامیناسیون

نشانه های موجود در سطوح لایه بندی

ساخت های تغییر شکل یافته

ساخت های رسوبی اولیه آلی

ساختهای رسوبی ثانویه یا اپی ژنتیک

کنکرسیون

ژئود

مخروط در مخروط

استیلولیت

کانی های تشکیل دهنده سنگهای رسوبی از نظر میزان وفور

طبقه بندی کانیها و ذرات تشکیل دهنده سنگهای رسوبی

ذرات آواری (تریجنیوس)

کوارتز

ویژگی های کوارتز با منشا آذرین درونی

ویژگی های کوارتز رگه ای

ویژگیهای کوارتز دگرگونی

کانیهای سنگین

اجزای تشکیل دهنده آلوکم

اجزای تشکیل دهنده اورتوکم

طبقه بندی زایشی ( گرابو)

طبقه بندی توصیفی

طبقه بندی فولک

سنگهای رسوبی آواری

سنگهای آذر آواری

سنگهای رسوبی شیمیایی

سنگهای رسوبی زیست شناسی

سنگهای رسوبی آلی

کنگلومراها

تقسیم بندی کنگلومراها

طبقه بندی بر اساس تنوع جنس قلوه ها

طبقه بندی بر اساس منشا قلوه ها (ژنتیکی)

طبقه بندی کنگلومرا بر اساس محیط تشکیل

برشها

انواع برش ها

تفاوت برش های رسوبی و برش های کوهزایی

سنگهای رسوبی آواری دانه متوسط – ماسه سنگها

کانی شناسی ماسه سنگ ها

ذرات موجود در ماسه سنگ ها

طبقه بندی و نام گذاری ماسه سنگها

طبق بندی ماسه سنگ ها به روش فولک

طبقه بندی ماسه سنگ ها به روش پتی جان

ماسه سنگ ها بر اساس بافت

مهمترین انواع آرنایت ها

انواع وک ها

کوارتز آرنایت ها

آرکوزها

لیتارنایتها

گری وکها

دیاژنز ماسه سنگ ها

انواع سیمان

گلسنگها

سنگهای کربناته

و…