ژئومورفولوژی (به انگلیسی: Geomorphology) یا زمین‌ریخت‌شناسی علم مطالعه سیستماتیک و بین‌رشته‌ای زمین‌چهر‌ها و مناظر آن‌ها به‌علاوه فرایندهای درونی و بیرونی کره زمین است که اشکال را خلق و آن‌ها را تغییر می‌دهند. ژئومورفولوژی شاخه‌ای از رشتهٔ جغرافیای طبیعی است که به بررسی چگونگی به‌وجود آمدن اشکال مختلف طبیعی در سطح زمین می‌پردازد و تغییرات حاصل از عوامل درونی و بیرونی زمین را بر روی این اشکال دنبال می‌کند تا بتواند رفتار آن‌ها را تبیین نموده و به پیش‌بینی آینده آن نایل شود. هدف از این علم، مطالعه اجزای اصلی تشکیل دهندهٔ ناهمواری‌ها است و از روش اصولی توصیف علمی ناهمواری شامل شناسایی اجزای متفاوت عوارض زمین و چگونگی روابط بین آن‌ها و طبقه‌بندی این عوارض به‌صورت سیستماتیک بهره می‌گیرد.

ژئومورفولوژی دانشی است که در اواخر قرن نوزدهم میلادی شکل گرفت و با تلاش دانشمندان علوم زمین به قوانین و اصول علمی خود رسید. این علم امروزه مبتنی بر مقایسه ناهمواری‌ها و همچنین تعیین اشکال اولیه آن‌ها و بالاخره شناسایی فرایندها و محیط‌های ریخت‌اقلیمی است و داری دو گرایش اصلی ژئومورفولوژی نظری (محض) و ژئومورفولوژی عملی (کاربردی) است. امروزه ژئومورفولوژی در دانشگاه‌های دنیا به‌عنوان زیرشاخه‌ای از علوم زمین و در ایران نیز به عنوان گرایشی از جغرافیای طبیعی و هم به‌صورت رشته‌ای مستقل (در مقاطع تحصیلات تکمیلی) در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود.

مطالعه و بررسی فرایندهای مختلف تغییردهندهٔ چهره زمین با استفاده از ابزارها و تکنیک‌های گوناگون مهم‌ترین رویکرد دانش ژئومورفولوژی است که در این میان ماهیت فرایندهای مختلف (فرایندهای رودخانه‌ای، بادی، دامنه‌ای، یخچالی، ساحلی، زمین‌ساختی، آذرین و زیستی) و زمین‌چهرهای پدید آمده توسط آن‌ها و تغییرات آن در طول زمان مورد بررسی قرار می‌گیرد. به دلیل گستردگی قلمرو مطالعه ژئومورفولوژی، این علم با سایر دانش‌ها و به‌ویژه علوم طبیعی ارتباط و پیوستگی تنگاتنگی دارد و از قوانین علوم دیگر در بررسی‌های ژئومورفولوژی استفاده زیادی می‌شود. از سوی دیگر بررسی مسائل ژئومورفولوژی و نتایج حاصل از تحقیقات آن در بسیاری از علوم طبیعی و انسانی (شهرسازی، گردشگری، آمایش سرزمین و…) با استفاده از فنون جغرافیادارای کاربرد و اهمیت فراوان است.

فهرست مطالب:

شرایط اقلیمی نئوژن

ویژگی های کواترنر

دوره های یخچالی آلپ و آمریکای شمالی

تغییرات حرارتی در دوره های یخچالی

ارزیابی اولیه تحولات اقلیمی دوران چهارم

خطوط کلی تحولات کواترنر از دیدگاه ژئومورفولوژی

اثرات تغییرات اقلیمی کواترنر

تغییرات استاتیک در کواترنر

تغییرات ایزواستاتیک

نوسانات دریاچه ها در خلال دوره های بارانی

پایگاه های تئوریک دوره های بارانی و دوره های سرد

روابط دما و بارش بین استوا و قطب در کواترنر

فرضیه های متحمل در اقلیم کواترنر ایران

پیشینه مطالعات یخچال شناسی ایران

یخچال های فعال فعلی ایران

تغییرات برف مرز ایران در پلئوستوسن

شواهد یخچالی فسیل در شمال ایران

پالئومورفهای یخچالی در غرب و شمال غرب ایران

شواهد یخچالی مناطق خشک ایران

دریاچه های پلویال

کویر های ایران – مواریث – دریاچه ای پلویال

شواهد مورفیک نوسانات سطح آب خزر

دریاچه ارومیه

سن سنجی و ارتفاع سنجی پادگانه های ارومیه توسط شوایتزر

دریاچه هامون

دریاچه نمک

نوسانات مورفولوژیکی دریاچه نمک

لایه بندی سطوح کواترنر دریاچه نمک

تأثیر نوسانات اقلیمی کواترنر بر پادگانه رودخانه ای

ارزیابی تاثیر متقابل روندهای تکتونیکی و اقلیمی در فرم سازی پادگانه های رودخانه ای ایران

پادگانه های آبرفتی جاجرود

پادگانه قره سو (البرز شرقی)

پادگانه ارس

پادگانه قزل اوزن

مبانی تغییرات اقلیمی کواترنر در ایران

رفتار های یخچالی ایران و مطابقت آن با نوسانات یخبندان جهانی

همزمانی نوسانات اساس دریاچه های داخلی ایران با سیکلهای یخچالی

نظریات ریبن و شوایتزر در مورد تطبیق نراسهای ارومیه با نوسانات یخچالی

مراحل دوره های سرد و بارانی کواترنر

اختلاف نظر بلانفورد و ریشتهوفن در خصوص اقلیم گذشته ایران

دیدگاه هانس بوبک و پالئوکلیمای ایران

مطالعات گرده شناسی تاکیدی بر نظریات بوبک

شمای تکامل اقلیم و اکولوژی ایران از دیدگاه بوبک

شواهد نظریه دوره مرطوب پلیستوسن در ایران

دیدگاه اهلرز در مورد شرایط اقلیمی کواترنر در ایران

کرینسلی – تئوری دورانهای سرد و مرطوب

و…