لیگاند (به انگلیسی: Ligand) در شیمی به مولکول یا یونی گفته می‌شود که با فلز مرکزی پیوند برقرار کرده و ترکیب کمپلکس دهد. در شیمی پیوند، یک لیگاند یونی یا مولکولی (گروه تابع) است که به یک اتم مرکزی فلزی متصل می‌شود؛ تا یک ترکیب پیوندی را تشکیل دهد. رابطه میانی فلز و لیگاند به‌طور کل در بر دارنده یک یا بیشتر از یک جفت الکترون‌های لیگاند است. طبیعت پیوند فلز – لیگاند را می‌توان از پیوند با یون دسته‌بندی کرد. به علاوه؛ ترتیب پیوند فلز – لیگاند را می‌توان از یک تا سه دسته‌بندی کرد. لیگاندها همانند پایه و اساس لویس دیده می‌شود؛ اگرچه موارد کم یابی را می‌شناسیم که در بر دارنده «لیگاند» اسیدی لویس باشد. فلزات و شبه فلزات محدود به لیگاندهای موجود در همه شرایط محیط می‌باشند؛ اگر چه یون‌ها فلزی «عادی» گازی را می‌توان در خلاء بزرگ تولید کرد. لیگاندها در یک ترکیب بیانگر انفعالات اتم مرکزی می‌باشد؛ که سرعت‌های جابجایی لیگاند را در بر دارد، انفعالات خود لیگاندها و(redox) اکسایش و گزینش لیگاند توجه اساسی به بسیاری از نواحی کاربردی است که شیمی bioinorganic و دارویی، شیمی تجزیه همگن و شیمی زیست‌محیطی را داراست لیگاندها را می‌توان به راه‌های بسیاری دسته‌بندی کرد؛ وزن آن‌ها، سایز آن‌ها (حجم آن ها) ، همان اتم‌های پیوندی و تعداد الکترون‌های دهنده به فلز ( لامسه ای) . سایز یک لیگاند را زاویه مخروطی شکل آن بیانگر است.

نظریه میدان لیگاند

این نظریه بیانگر این است کهقدرت لیگاندهای مختلف در تشکیل پیوند شیمیایی با فلزات با هم تفاوت دارد. تفاوت قدرت لیگاندها باعث تفاوت در مقدار شکافتگی سطوح انرژی در فلز در اثر حضور لیگاند می‌شود. بر این اساس لیگاندها را به دو دستهٔ لیگاند قوی و لیگاند ضعیف تقسیم‌بندی می‌کنند.

تعیین ساختار ترکیبات کمپلکس طبق نظریه میدان لیگاند

به دلیل تفاوت مقدار میدان لیگاندها ساختمان ترکیبات کمپلکس از هم متفاوت است. سطوح انرژی بین لایه‌های اوربیتال مولکولی در این ترکیبات طبق قدرت لیگاند است و تغییر لیگاندها در ترکیبات کمپلکس می‌تواند باعث جابه‌جایی این سطوح انرژی شود. این ترکیبات می‌توانند ساختاری هشت وجهی یا چهاروجهی داشته باشند.

فهرست مطالب:

توابع موجی و اعداد کوانتومی برای یک الکترون منفرد

اعداد کوانتومی

اعداد کوانتومی برای اتمهای چند الکترونی

ممان زاویه ای کل

حالت های مختلف سیستم dn در طرح کوپل راسل – ساندرز

شکاف سطوح و ترمها در محیط شیمیایی

شکاف سطوح تک الکترونی در یک میدان هشت و جهی

شکافته شدن سطوح یک الکترونی در تقارن های مختلف تقارن محیط

حالت ها در گروههای نقطه ای

نمودارهای سطوح انرژی

روش بدست آوردن نمودار سطوح انرژی

اصول تنظیم نمودارهای سطوح انرژی

روش کاهش تقارن برای بدست آوردن نمودارهای همبستگی

نمودارهای سطوح انرژی در محیطهای چهار وجهی

فرمالیسم حفره

تخمین انرژیهای اوربیتالی بر اساس نظریه میدان بلور

میدان هشت وجهی

میدان چهار وجهی

قواعد انتخاب و قطبشها در کمپلکسهای دارای مرکز تقارن

قطبی شوندگی ارتعاشی

تقارنهای حالتهای تحریک شده اول شیوه های نرمال گروه D4h

قواعد انتخاب و قطبشها در کمپلکسهای فاقد مرکز تقارن

قطبش انتقالات الکترونی – مجاز

و…