رادیکال یا رادیکال آزاد (به انگلیسی: Free radical) به اتم، مولکول یا یونی گفته می‌شود که دارای مولکول‌ها یا اتم‌هایی که دارای [الکترون جفت‌نشده] در لایهٔ الکترونی است. به عبارت دیگر پوسته الکترونی آن ناقص باشد.

از ۲۰ قرن پیش در شیمی از رادیکال‌ها برای نمایان کردن گروهی از اتم‌ها مانند گروه‌های فلزات و کربوکسیل‌ها استفاده می‌شده‌است. اگرچه این گروه‌ها قسمتی از مولکول‌های بزرگتر بودند. به دنبال بازبینی که اخیراً در فرهنگ لغات انجام شد بخش بزرگی از مولکول امروزه به بخش وظیفه و جایگزینی تغییر نام یافت اگرچه ممکن است در لغت‌نامه‌های قدیمی به همان نام قبلی ذکر شود.

نخستین بنیانی که موجب به کشف رادیکال‌ها شد «تری فنیل متیل رادیکال» بود. این امر در سال ۱۹۰۰ توسط موسز گومبرگ در دانشگاه میشیگان کشف شد. در گذشته اصطلاح رادیکال در تئوری رادیکال همچنین برای قسمت‌هایی از باند مولکول‌ها نیز استفاده می‌شد. مخصوصاً هنگامی که آن‌ها در واکنش تغییر نیافته باقی می‌ماندند. فرضیه آووگادرو به وسیلهٔ شیمیدانان ترکیب آلی آن زمان به صورت جدی مورد توجه واقع نشده بود. در پایان قرن نوزدهم میلادی، این وضعیت مورد بررسی قرار گرفت و امکان موجودیت رادیکال‌های آزاد، با کشف تری‌فنیل‌متیل‌رادیکال به وسیلهٔ گومبرگ به وضوح تأیید یافت. پس از این تاریخ بسیاری از رادیکال‌های آزاد کشف و چنینی ترکیباتی در مکانیزم‌های شیمی آلی به عنوان یک اصل پذیرفته شدند.

فهرست مطالب:

تاریخچه

تعریف رادیکال آزاد

پایداری رادیکالهای آزاد

تشخیص رادیکالهای آزاد

روش پایدار کردن رادیکالهای آزاد

واکنش های هومولیز

آغازگرها

واکنش های زنجیری

سینیتیک

Reaction-Energy Diagrams

Energy Diagram for a Two-Step Reaction

Chlorination of Propane

Bromination

اثرهای قفس

دی رادیکالها

واکنشهای رادیکالی شاخص

نوآرایی های تک مولکولی و قطعه قطعه شدن

واکنشهای رادیکال – رادیکال

واکنشهای اکسایش – کاهش رادیکالی

واکنشهای رادیکال – مولکول

خود اکسایش

اکسایش کیومن با هوا

آریل دار شدن

واکنش گومبرک

پلیمری شدن رادیکالی

یون رادیکالها

و…

بعضی اسلایدها به زبان انگلیسی هستند.