فرمت فایل :word (لینک دانلود پایین صفحه) تعداد صفحات 14صفحه

مقدمه

عمل گل دوختن .کار گل دوختن . دوختن گل روی پارچه های رنگین با نخهای قیطانی و ابریشمی بشکل گلهای رنگارنگ. کشیدن و دوختن گلهای رنگارنگ با نقوش مختلف و نخهای غاژ شده و ابریشمین و اقسام مختلف دارد به نام سوزنی ، خاتمی و… در ایران چندین قسم گلدوزی معمول است که تا درجه ای مرغوب میباشد. در رشت انواع گلدوزی ، زری ماهوت سیاه یا ملون اعم از آنکه گلها رنگارنگ یا یک رنگ و طلایی باشد معمول و از هر حیث این نوع گلدوزی شایان تمجیداست و این نوع پارچه های گلدوزی شده را سوزنی مینامند. گلدوزی دیگری که مشهور به خاتمی و سابقاً معمول بوده عبارت است از مقداری قطعات و پارچه های مختلف اللون و مختلف الشکل که با استادی و مهارت نزدیک یکدیگر دوخته شده و شباهت کاملی به شالهای کشمیر پیدا میکرده و بخیه دوزیها را با گلدوزی ابریشمین رنگارنگ میپوشانیده اند و یک قطعه پنج ذرعی آنرا به قیمت گزافی میفروختند. در اسپاهان ، انواع گلدوزی و نقره دوزی و گلابتون دوزی و اقسام پارچه ها برای روی میز و توی سینی که به خارج هم صادر میشود میبافند. سابقاً معروف ترین صنعت ایران ، بافتن پارچه های زری بوده که با ابریشم و نخهای نازک طلا و نقره پارچه را تهیه میکردند، این زری هابا بهترین پارچه های اروپا برابری میکرد. امروز اگر تکه های کوچکی از این زریها که در اسپاهان و کاشان تهیه میشد به دست آید به قیمتهای گزاف خرید و فروش میشود.

رنگین لباس کرده مرا چشم خونفشان         فصل بهار جامه گلدوزی من است

تاریخچه گلدوزی

گلدوزی یکی از روشهای دیرینه آراستن جامه است ولی به عنوان شیوه ای در پارچه بافی  استحکامی ندارد . قطعاتی از منسوجات سوزندوزی شده با نقشهای پیچیده که تاریخ ساخت  انها به شش هزارسال پیش از میلاد میرسد پیدا شده است .نقشهای دیواری قبور  مصر سوزن دوزیها ئی را نشان می دهد . جامه های اعیان به روی نقشهای برجسته تخت جمشید نیز حکایت از رواج گلدوزی در ان زمان می کند اسکندر چنان از شکوه وزیبائی گلدوزیهای  ایرانی به شگفت امد که نمونه هائی از انها را برای میهمانانش فرستاد . خوشبختانه نمونه های بسیار زیبا وعالی گلدوزی این دوره از کشفیات “پازیریک ” به دست امده است . جامه های زیبا واراسته ای که در حجاریهای طاق بستان نقش شده است یاداور ان است  که هنگامی که هراکلیوس در سال ۶۲۸ پس از میلاد دستگرد را گشودوغارت کرد از جمله غنائم  گرانبهای اوقالیها وزردوزیها و کف پوشها ی جواهر نشان واراسته به فلز های گرانبها بود.”شاردن” در اپر مفصل خود راجع به ایران دوره صفوی ظرافت گلدوزیهای ایرانی را که به نظر او برتر از گلدوزیهای اروپائی و ترکی است می ستاند. 

• گلدوزی ایران باستان

در ایران نقش زدن بر پارچه و لباس از دیرباز مرسوم بود. در تابوت سنگی اسکندر که در موزه‌ی استامبول نگهداری می‌شود، ایرانیان شلوارهایی با پارچه‌های زیبا پوشیده‌اند که طرح دار و گاهی نقش‌هایی از گل‌ها دارند. گل‌دوزی در دوره‌ی صفویه به شکوفایی رسید به نحوی که هنرمندان روم شرقی(امپراتوری بیزانس) طرح‌های ایرانی را بر لباس‌ها فاخر نقش می‌زدند. حتی ریشه‌ی عنصرهای اصلی گولدوزی امروزی نیز به ایران بازمی‌گردد که از راه کشورهای ساحل دریای مدیترانه به ایتالیا و اسپانیا رفته و بعدها در سرزمین‌های دیگر مورد توجه قرار گرفته است.

خشایارشا و همراهانش با لباس و پرچم گلدوزی شده

• گلدوزی در اروپا

این هنر در حوالی قرن ۴ میلادی از بیزانس به اروپا  رفت و شکل خاص اروپائی را پیدا کرده در کلیساها وتن پوش کشیش ها  اسقفها مورد استفاده قرار گرفت و در واقع دیرها وکلیساها محل عمده ی تهیه ی قطعات گلدوزی شدند ولی به تدریجا در سطح شهرها وروستاها نیز کارگاههائی برای این هنر پدید امده و دستان ظریف دختران و پسران جوان – برای افرینش های ذوقی – بکار  رفته شدند . اما نوع نخها خشن و بی رنگ بودند و این وضع قرنها ادامه داشت تا اینکه در اغاز قرن ۱۳ میلادی جنگجویان صلیبی با دست اوردهای خود از شرق بغرب رفتند و نمونه های بارزی از گلدوزی های شرقی رابا خود بردند و تنوع رنگهای انها نگاههای اهل ذوق را خیره ساخت وروزبروز بر تقاضای ایشان افزوده گردیده.در این زمان نوع دیگری از گلدوزی بنام “اپلکه ” یا ”  تکه دوزی ” – که ظاهرآ محل ابداع ان ایران بوده است ـ پدید امد ونشانهای خانوادگی را گلدوزی کرده روی لباس نصب میکردند .

در اواخر قرن ۱۴ میلادی “پولک دوزی “و “مروارید دوزی “نیز بهتر ” گلدوزی ” وارد گردید ودر نهضت “رنسانس ” سوزن فلزی – که احتمالا در هند اختراع شده بود – موجب اعتلائ و تظریف وتسریع در کار گلدوزی گردید . در سال ۱۵۴۵ میلادی وارد بارازهای اروپا شد ودر عصر “الیزابت اول ” در انگلستان انواع گلدوزی بر روی لباس ووسائل  خانگی متداول گردید واز پارچه هائی چون مخمل و زری وابریشم سود میبرند و دانه های مروارید و جواهرات  دیگررا در میان نقوش مینشانند .

از معرفترین روشهای گلدوزی سبک اسپانیائی بود که مدت یک قرن سراسراروپا رافراگرفت . این روش عبارت بود از زمینه سیاه ابریشم که بر روی ان از نخهای طلائی استفاده می کردند .  

• گلدوزی چین

گلدوزی یکی از هنرهای دستی و سنتی چین است و در سراسر چین یافت می شود و به تدریج ویژگی های منطقه ای مختلف نیز در تنوع آن نقش داشته است .