روان‌شناسی علمی است که با استفاده از روش علمی به پژوهش و مطالعه روان (ذهن)، فرایندهای ذهنی و رفتار در موجودات زنده می‌پردازد به عبارتی دیگر روان‌شناسی به مباحث رفتار و فرایندهای روانی می‌پردازد که منظور از رفتار کلیه حرکات، اعمال و رفتار قابل مشاهده مستقیم و غیرمستقیم و منظور از فرایندهای روانی مباحثی همانند احساس، ادراک، تفکر، هوش، شخصیت، هیجان و انگیزیش، حافظه و.. است

آغاز روان‌شناسی به شکل علمی و آکادمیک، به اواخر قرن هفدهم و اوایل قرن هجدهم بازمی‌گردد؛ می‌توان گفت اکتشافات و تحقیقات قابل توجه در روان‌شناسی، تنها از حدود ۱۵۰ سال پیش شروع شده‌است؛ و این درحالی است که علوم تجربی دیگر از تاریخچه‌ای بلندتر و پربارتر برخوردارند. البته مباحث مربوط به ذهن و روان قرن‌هاست که ذهن متفکران را به خود مشغول کرده و آثار مکتوب آن از دانشمندان یونانی و متفکرانی چون سقراط، افلاطون و ارسطو نیز در دست است، اما این شاخه از علم تا پیش از روان‌شناسی جدید، به صورت مدون و آکادمیک مورد مطالعه قرار نگرفته بود.

تعریف

روان‌شناسی طی تاریخچهٔ کوتاه خود به گونه‌های متفاوتی تعریف شده‌است. اولین دسته از روان‌شناسان حوزه کار خود را مطالعه فعالیت ذهنی می‌دانستند. با توسعه رفتارگرایی در آغاز قرن حاضر و تأکید آن بر مطالعه انحصاری پدیده‌های قابل اندازه‌گیری عینی، روان‌شناسی به عنوان بررسی رفتار تعریف شد.

این تعریف معمولاً هم شامل مطالعه رفتار حیوان‌ها بود و هم رفتار آدمیان، با این فرض‌ها که:

1. اطلاعات حاصل از آزمایش با حیوان‌ها قابل تعمیم به آدمیان است.
2. رفتار حیوان‌ها فی نفسه شایان توجه‌است.

از سال ۱۹۳۰ تا ۱۹۶۰ در بسیاری از کتاب‌ها درسی روان‌شناسی همین تعریف ارائه می‌شد. اما با توسعه روان‌شناسی پدیدارشناختی و روان‌شناسی‌شناختی بار دیگر به تعریف قبلی رسیده‌ایم و در حال حاضر در تعاریف روان‌شناسی هم به رفتار اشاره می‌شود و هم به فرایندهای ذهنی. از نظر ما روان‌شناسی را می‌توانیم چنین تعریف کنیم: مطالعه علمی رفتار و فرایندهای روانی. این تعریف هم توجه روان‌شناسی را به مطالعه عینی رفتار قابل مشاهده نمایان می‌سازد و هم به فهم و درک فرایندهای ذهنی که مستقیماً قابل مشاهده نیست و بر اساس داده‌های رفتاری و عصب-زیست‌شناختی قابل استنباط است، عنایت دارد.

 

فهرست مطالب:

فصل اول: مفهوم و جایگاه نفس، قلب، روح و عقل از دیدگاه قرآن کریم و تفاوتهای آنها

مفهوم نفس از دیدگاه قر آن

مفهوم قلب از دیدگاه قرآن کریم

مفهوم روح از دیدگاه قرآن کریم

معنای عقل از دیدگاه قرآن کریم

مفهوم خود شناسی در دیدگاه قرآن کریم

مفهوم خودشناسی در روان شناسی جدید

و…

فصل دوم: دیدگاه و عقاید فلاسفه اسلامی درباره تعریف و فلسفه وجودی نفس

دیدگاه کندی درباره نفس

دیدگاه فارابی درباره نفس

دلایل فارابی بر بساطت و روحانیت نفس

تقسیم بندی نفوس از لحاظ بقا و فنا از دیدگاه فارابی

قوای نفس از نظر فارابی

دیدگاه فارابی درباره وحدت نفس

نفس به صورت سلسله مراتب است

دیدگاه ابن سینا درباره نفس

دیدگاه ابن سینا در تکامل نفس

دیدگاه غزالی درباره نفس

و…

فصل سوم: دیدگاه و عقاید فلاسفه اسلامی درباره قوای نفس

قوای نفس از دیدگاه کندی

قوای نفس از دیدگاه فارابی

عقل از دیدگاه فارابی

دیدگاه فارابی درباره عقل فعال

قوای نفس از دیدگاه ابن سینا

عقل از دیدگاه ابن سینا

دیدگاه ابن سینا درباره قوه واهمه

نظریات مکتب اصالت عقل و اصالت تجربه درباره مبادی عقل

قوای نفس از دیدگاه غزالی

دلایل و ضرورت وجود عقل از نظر غزالی

و…

فصل چهارم: دیدگاه حکما و فلاسفه متأخر غرب درباره نفس، روح و رابطه آن با بدن

نظریات جدید درباره دوگانگی نفس و بدن

نظریه توازی تن و روان

نظریه نمو زاید

نظریه حیاتی

عقل و مبادی آن از دیدگاه فلاسفه متأخر جدید غرب

و…

فصل پنجم: فرایندهای روانی از دیدگاه فلاسفه و دانشمندان اسلامی

اهمیت انگیزه های درونی

اقسام تمایلات

تعریف عادات از دیدگاه دانشمندان

مهم ترین آثار عادت از دیدگاه غزالی

عناصر انفعال

آثار عاطفه از دیدگاه روان شناسانه غزالی

و…

فصل ششم: جایگاه مفاهیم روانشناسی از دیدگاه فلاسفه اسلامی

هوش و تعریف آن

هوش از دیدگاه اسلام

شخصیت از دیدگاه روانشناسان و اسلام

معنای شاکله (شخصیت) از دیدگاه اسلام

مفهوم نیت از دیدگاه اسلام

چگونگی شکل گیری شاکله در انسان

مراحل تکاملی شخصیت از دیدگاه اسلام

شخصیت بهنجار و نابهنجار از دیدگاه اسلام

و…

فصل هفتم: مفهوم انسان از دیدگاه قرآن

انسان از دیدگاه قرآن

انسان از دیدگاه روانشناسی

ویژگیهای آثار روح الهی

فطرت از دیدگاه اسلام

تفاوت فطرت و خلقت

ابعاد وجودی انسان از دیدگاه اسلام و قرآن

و…

فصل هشتم: مفهوم انسان از دیدگاه فلاسفه اسلامی

قوای نفس از دیدگاه فلاسفه اسلامی

تفاوت انسان با سایر موجودات

هویت واحد انسان

سعادت انسان از نظر فلاسفه اسلامی

و…

فصل نهم: مقایسه ویژگیهای روانشناسی جدید با روانشناسی اسلامی (تفاوت و شباهت)

علمی بودن

رفتاری بودن

تکاملی بودن

غربی بودن

ویژگیهای روانشناسی اسلامی

و…