رهیافت نهادی یا نظریه نهادی با عنوان؛ (Institutional Theory) یکی از ستون‌های اساسی رشته‌ی سیاست می‌باشد. این رهیافت بر قواعد، رویه و سازمان‌های رسمی حکومت تمرکز می‌نماید. روش‌های آن عبارتند از: توصیفی ـ نهادی، قانونی ـ رسمی، و مقایسه‌ای ـ تاریخی. این رهیافت از تکنیک‌های تاریخ‌دانان و حقوق‌دانان استفاده می‌کند و در پی ایضاح رابطه میان ساختار دموکراسی و راه‌هایی که طی آن قواعد، رویه‌ها و سازمان‌های رسمی در محدود ساختن رفتار سیاسی موفق می‌شوند یا شکست می‌خورند، می‌باشد. رهیافت نهادی هم‌چنان به‌عنوان ویژگی تعیین‌کننده‌ی مکتب انگلیسی سیاست شناخته می‌شود. (از دید مکتب انگلیسی، این نهادهای بین المللی‌اند که به همکاری‌های بین‌المللی در جهت تأمین اهداف و منافع مشترک در جامعه‌ی دولت‌ها شکل می‌دهند)] هم‌چنین مطالعات قانون اساسی، اداره‌ی عمومی و نهادگرایی جدید همگی نهادها را به‌عنوان نقطه‌ی آغازین تحلیل خود در نظر می‌گیرند. کلمات کلیدی: نهادگرایی، مکتب انگلیسی سیاست، نهادهای بین المللی، مطالعات قانون اساسی، اداره ی عمومی، علوم سیاسی

موضوع رهیافت نهادی

رهیافت نهادی موضوع مطالعه‌ی خود را نهادهای سیاسی قرار می‌دهد و بر این باور است که این نوع مطالعه نقشی اساسی در هویت رشته‌ی علوم سیاسی دارد. نهادگرایی هم به‌عنوان یک نظریه و هم به‌عنوان یک روش مطرح است که در زیر به هر یک از آنها می‌پردازیم:
1- رهیافت نهادی به‌عنوان یک نظریه: در این عنوان، رهیافت نهادی به ارائه‌ی گزاره‌هایی در مورد علل و نتایج نهادهای سیاسی می‌پردازد؛ و به ارزش‌های سیاسی لیبرال ـ دموکراسی اعتقاد دارد. حامیان این رهیافت، قواعد و رویه‌های قانونی را به‌عنوان متغیر اساسی مستقل، و کارکرد و سرشت دموکراسی‌ها را به‌عنوان متغیر وابسته در نظر می‌گیرند و معتقدند این قواعد است که رفتار را تجویز می‌کند.
2- رهیافت نهادی به‌عنوان یک روش: روش نهادی سنتی یا کلاسیک دارای سه ویژگی توصیفی ـ استقرایی، رسمی ـ قانونی، و تاریخی ـ مقایسه‌ای است.

مفروض‌های اصلی
نهادگرایی دارای مفروض‌هایی است که عبارتند از:
1- اهمیت نهادها: رفتار سیاسی عمیقا تحت تأثیر بستر نهادی قرار می‌گیرد که در چارچوب آن شکل می‌گیرد و اهمیت می‌یابد.
2- اهمیت تاریخ: میراث گذشته برای حال قابل توجه است.
3- پیچیدگی و پیش‌بینی‌ناپذیری: نظام‌های سیاسی، پیچیده و ماهیتا پیش‌بینی‌ناپذیر هستند.
4- اهمیت منافع غیرمادی: رفتار کنش‌گران همیشه تابعی ابزاری از منفعت مادی نیست.

فهرست مطالب:

مقدمه

بستر تاریخی تئوری نهادی

اصطلاح نهاد

مفهوم نهاد

تعریف نهاد

تعریف نهاد در حوزه های مختلف علمی

درونی شدن

نهادگرایی

نهادینه شدن

نهادی کردن

نهادهای اجتماعی

علل وجودی و نقش نهادها

ویژگی های نهادها

ویژگی ‌های نهاد از دیدگاه مقام معظم رهبری (89/4/23)

کارکرد نهادها

نهادهای اولیه

ساز و کارهای نهادی شدن

مشخصات نهادگرایان در سه دوره

فرآیند تحول نظریه نهادی

مطالعات تجربی نهادی

محدودیت ها در تحقیقات نهادی

محیط نهادی و محیط فنی

وجوه اشتراک و افتراق نهاد و سازمان

نهادی شدن سازمان

ارزش های نهادی و ساختار سازمانی

ویژگی های ساختارهای رسمی ایجاد شده توسط ارزشها

رابطه سازمان با محیط

فرآیند نهادی شدن در سازمان

مقایسه هفت S درسازمان و نهاد

رویکرد کل‌ نگر و تکلیف‌ گرا در مقابل رویکرد جزء نگر و تثبیت‌ گرا

منابع